دسترسی ها

همزمان با کلید خوردن طرح نامتعارف تحریم «اپل»، زمزمه‌های فیلترینگ اینستاگرام قوت گرفت. اینکه چطور فیلتر اینستاگرام و تحریم اپل با حامیانی از یک جنس، می‌تواند کارزار فشار حداکثری امریکا علیه ایران را از بعد روانی خنثی کند، موضوعی است که تا این لحظه پاسخی از سوی حامیان نیافته ست.

وزارت امور خارجه ایالات‌متحده امریکا در ادامه اقدامات خصمانه خود علیه ایران از زمان به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در کاخ سفید، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را که نیروی نظامی رسمی کشور محسوب می‌شود، سازمان تروریستی اعلام کرد. در ادامه شبکه اجتماعی اینستاگرام نیز که چندی پیش توسط فیس‌بوک خریداری شده و خود را ملزم به رعایت قوانین امریکا می‌داند، با مسدودسازی صفحات برخی سرداران سپاه ازجمله صفحه سردار محمدعلی جعفری، فرمانده سابق کل سپاه پاسداران و سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس و دیگران پایبندی خود به تحریم‌های امریکا را اعلام کرد.

نکته جالب اما اینجاست که اینستاگرام در ادامه مسدودسازی‌های خود، صفحات ابراهیم رییسی، رییس قوه قضاییه و علی‌اکبر ولایتی، مشاور رهبری در امور بین‌الملل را نیز مسدود کرد ولی بعد از سپری شدن ۲۴ ساعت، از این اقدام عقب نشست و هر دوی این صفحات را مجددا فعال کرد؛ چنانچه هر دو، همچنان نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهند. اینستاگرام اما در توجیه این موضوع مدعی شد که «مسدودسازی صفحه رییس قوه قضاییه ایران به اشتباه صورت گرفته است.»

همزمان آن اقدام اولیه کاخ سفید علیه سپاه نیز در داخل کشور با واکنش هماهنگ مسوولان و جناح‌‌های سیاسی مواجه شد؛ به‌طوری که مجلس شورای اسلامی که با حضور ۳ طیف سیاسی اصلاح‌طلبان، اصولگرایان و اعتدالیون، یکی از مهم‌ترین محافل بحث‌ها و کشمکش‌های جناحی است، در اقدامی هماهنگ و یکپارچه، در حمایت از سپاه سبزپوش شد و از آمادگی خود برای «سینه‌سپر کردن در مقابل دشمنان» سخن به میان آورد و با تصویب کلیات «طرح اقدام متقابل علیه امریکا به دلیل سازمان تروریستی خواندن سپاه»، بار دیگر ثابت کرد که «کلوخ‌انداز را، پاداش سنگ است.» اما این پایان ماجرا نبود.

مسدودسازی صفحه سرداران سپاه بار دیگر بهانه‌های قدیمی برای فیلتر اینستاگرام را زنده کرد. حسین ‌الله‌کرم، از فعالان سیاسی نزدیک طیفی خاص از جناح اصولگرا، بلافاصه پس از انسداد صفحات سپاهی‌ها در اینستاگرام، از لزوم فیلترینگ این شبکه اجتماعی سخن گفت. برخی رسانه‌ها نیز که بارها در مقاطع قبلی از مسدودسازی شبکه‌های اجتماعی خارجی حمایت کرده و گاه، سردمدار رسانه‌‌های حامیان اعمال محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی، به‌ویژه در فضای مجازی بوده، با تکرار اقداماتی شبیه به آنچه در جریان فیلترینگ تلگرام انجام داده بود، شائبه فیتلرینگ اینستاگرام را بیش از پیش بر سر زبان‌ها انداخت.

این فضای ضداینستاگرام اما در ادامه چنان تشدید شد که جواد جاویدنیا، معاون امور فضای مجازی دادستان کل کشور نیز در اظهاراتی که خبرگزاری فارس منتشر کرد، نه‌تنها احتمال فیلتر اینستاگرام را رد نکرد؛ بلکه عملا توپ را به زمین دولت انداخت و گفت: «دولت اگر راهی به‌جز فیلترینگ دارد، ورود کرده و بر آن اعمال حاکمیت کند اما اگر واقعا راهی باقی نمانده، چاره‌ای جز فیلترشدن اینستاگرام نیست.»

جاویدنیا که همواره به بهانه حمایت از شبکه‌های اجتماعی ایرانی و آنچه بومی‌سازی فضای مجازی می‌خوانند، بحث انسداد شبکه‌های اجتماعی خارجی را پیش کشیده و همواره نیز از حامیان و مدافعان آن بوده، پیش از این و در جریان اظهاراتی در سیزدهم دی‌ماه سال گذشته خبر از «صدور دستور قضایی برای فیتلرینگ اینستاگرام» داده بود. آنچه اما حالا بار دیگر سخنان اخیر جاویدنیا را به سرخط اخبار نزدیک کرده، تاکیدی است که بر لزوم جایگزینی این شبکه‌های اجتماعی با نمونه‌های داخلی آن دارد. حال آنکه به باور بسیاری از کارشناسان، پیام‌رسان‌هایی نظیر سروش که به عنوان مهم‌ترین جایگزین ایرانی تلگرام معرفی شدند، با وجود صرف هزینه‌های میلیاردی هرگز نتوانستند جای این پیام‌رسان روسی در میان ایرانیان را پر کنند و عملا با «شکست» مواجه شدند.

**دوراهی فیلترینگ
حال اما در شرایطی که فیلتر اینستاگرام و مسدودسازی این شبکه اجتماعی که براساس آخرین نظرسنجی‌های صورت گرفته در داخل کشور، دومین شبکه اجتماعی محبوب ایرانیان محسوب می‌شود، بار دیگر و به عنوان تنها راه‌حل یک جریان تکرار می‌شود. جریانی که بعد از حوادث دی‌ ماه سال ۹۶ خواستار فیلتر تلگرام بود تا نهایتا با آغاز بهار ۹۷ به هدف خود رسید.

چنانچه شورای عالی فضای مجازی در جریان بحث فیلترینگ تلگرام، اقدام به صدور بیانیه‌ای کرد که به ‌باور برخی ناظران، در حکم گشودن بابی جدید در بحث نظارت بر فضای مجازی بود. این شورا که براساس قانون، وظیفه مسدودسازی صفحات اجتماعی را عهده‌دار است، «رفتار اخیر شبکه اجتماعی اینستاگرام در همراهی با این اقدامات غیرمنطقی و فاقد ارزش بین‌المللی ازسوی دیگر کشورها و مجامع جهانی» را «در تضاد با فلسفه فعالیت شبکه‌های اجتماعی، آزادی بیان و حقوق ملت‌ها» خوانده و معتقد است که «نهادهای مسوول (باید) باتوجه به جایگاه خود در حوزه دیپلماتیک و حقوق و روابط بین‌الملل، اقدامات حقوقی لازم (را) برای طرح شکایت و پیگیری احقاق حقوق سلب شده از مردم عزیز کشور به عمل آورند.»

ازسوی دیگر، سیده حمیده زرآبادی، نماینده اصلاح‌طلب قزوین در مجلس که ریاست کمیته فناوری ارتباطات کمیسیون صنایع و معادن پارلمان را نیز برعهده دارد، در اظهاراتی تاکید کرده که نباید انسداد صفحات سرداران سپاه توسط اینستاگرام منجر به فیلترینگ این شبکه اجتماعی و محدودسازی حقوق سایر شهروندان ایرانی شود. اظهاراتی که احمد مازنی، رییس کمیسیون فرهنگی مجلس نیز به زبانی دیگری، بر آن انگشت گذارده و خواستار پیگیری حقوقی بحث انسداد صفحات مسوولان ایرانی در اینستاگرام شده است.

حال، اینستاگرام دوباره شاهد تقابل دو دیدگاه در ایران است؛ یک دیدگاه در پاسخ به اقدام مسوولان این شبکه اجتماعی که محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات آن را «بستن دهان یک مرد از ترس بیان حقایق» توصیف کرده و معتقد است مسدودسازی این شبکه اجتماعی، به ‌معنای «محدودسازی حقوق شهروندان ایرانی» خواهد بود و دیدگاه دوم که بر لزوم پیگیری حقوقی این موضوع از مجاری ذی‌صلاح بین‌المللی تاکید دارد.

با این حال اما به نظر می‌رسد قدرت حامیان دیدگاه نخست همچنان بر گروه دوم می‌چربد؛ کمااینکه پدرام الوندی، معاون خبر خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران (ایرنا) نیز در حساب کاربری‌اش در توییتر با اشاره به «تجربه‌های شکست خورده پیشین ایران در زمینه فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی» نوشته است: «فیلتر اینستاگرام احتمالا اجرایی می‌شود.» ادعایی که درصورت تحقق، به معنای آن است که مسوولان قوه‌ قضاییه ایران برای اعتراض به اقدام «مغایر آزادی بیان» اینستاگرام، «دسترسی شهروندان» خود به این شبکه اجتماعی را با محدودیت مواجه خواهند کرد.

**این بار تحریم اپل
اینستاگرام و «فیلترینگ احتمالی آن» اما به هر حال، نقطه پایان واکنش‌های جنجال‌انگیز تهران به تصمیمات خصمانه واشنگتن و حامیانش نبود. چنانچه نمایندگان نزدیک به طیف اصولگرای مجلس شورای اسلامی با استفاده از جو ضدامریکایی این ‌روزهای «بهارستان»، طرحی دوفوریتی را برای تحریم «شرکت آیفون» تهیه کردند تا به این شیوه و با استناد به اظهارات حسن نوروزی، عضو فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس بتوانند «سالانه مبلغ ۱۰ میلیارد دلار به امریکا» ضربه بزنند.

نوروزی که براساس تصاویر منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی و مشاهدات خبرنگار «اعتماد»، خود از استفاده‌کنندگان از تلفن‌های همراه آیفون محسوب می‌شود، تحریم اپل را در ادامه اقدامات خصمانه امریکا و بسته ‌شدن صفحات سرداران در اینستاگرام دانسته و می‌گوید: «وقتی امریکا ورود می‌کند و مثلا اینستاگرام‌ها را نسبت به سپاهیان تحریم می‌کند، ما هم باید مقابله به مثل کنیم. باید دلدادگان به انقلاب اسلامی و مجلس شورای اسلامی در این زمینه کمک کنند. از طرف دیگر دولت هم سعی کند جای این جریان را پر کند و به هر حال در درازمدت به نفع ماست. ممکن است اذیت شویم اما در درازمدت به نفع است و این کار را می‌توانیم انجام دهیم.»

نکته قابل‌ توجه آن است که در طرح مورد اشاره نمایندگان اصولگرا، به‌ جای نام شرکت «اپل» نام شرکت «آیفون» قرار گرفته است و همین موضوع با واکنش‌های عمدتا همراه با طنز شبکه‌های اجتماعی همراه شد ولی دامنه اظهارات به حدی گسترش یافت تا سایر نمایندگان مجلس را نیز مجبور به واکنش کرد.

علیرضا رحیمی، دبیر اصلاح‌طلب هیات رییسه مجلس شورای اسلامی در همین زمینه و با طعنه به درج نام «آیفون» به جای «اپل» در طرح تهیه شده، با یادآوری پابرجا بودن «قانون ممنوعیت استفاده از ماهواره در ایران»، تاکید کرد که نباید «فرآیند مواجهه با تحریم‌ها در ایران شعاری و بی‌خاصیت شود.» او همچنین نوشت: «در شرایطی که ایرانی‌ها بیش از یک میلیون از محصولات اپل را خریداری و استفاده می‌کنند، تحریم شرکت اپل به شوخی بهارستانی شبیه‌تر است تا قانونگذاری در مجلس.»

زرآبادی نیز در اظهاراتی با یادآوری این نکته که اغلب نمایندگان مجلس از ابزارهای الکترونیکی ساخته شرکت اپل استفاده می‌کنند، طرح «تحریم آیفون» را «دارای اشکالات کارشناسانه بسیار» خواند که «اشتباه در نام این شرکت» یکی از کوچک‌ترین آنهاست. او با طرح این سوال که در صورت تحریم شرکت اپل چه اتفاقی برای این شرکت می‌افتد، به «اعتماد» گفت: «نمایندگان یا قشرهای مختلف مردم می‌توانند با نخریدن محصولات این شرکت، در این کارزار به شکل غیررسمی و بدون استفاده از طرح و قانونگذاری پا بگذارند.»

پیش از او نیز جمال میرزایی، رییس کمیته سیاسی فراکسیون امید در اظهاراتی خواستار اتخاذ تدابیر مناسب در مواجهه با مسائل شده بود. با این حال حامیان این طرح تا لحظه نگارش این گزارش نه تنها از طرح علنی آن عقب نکشیده‌اند بلکه بر طرح آن در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی تاکید دارند، ولی پیگیری‌های «اعتماد» حاکی از آن است که طراحان این طرح نیز علاقه چندانی به تصویب آن ندارند به‌طوری‌که با حذف قید «دو فوریت»، طرح خود را آماده اعلام وصول در یکی از جلسات هفته جاری مجلس شورای اسلامی کرده‌اند تا بدین شیوه و با طرح دوفوریتی «تحریم آیفون» با «جو روانی ایجاد شده توسط امریکا علیه ایران» مقابله به مثل کنند؛ موضوعی که حامیان فیتلر اینستاگرام نیز بر آن تاکید دارند.

اینکه چطور فیلتر اینستاگرام و تحریم اپل با حامیانی از یک جنس، می‌تواند کارزار فشار حداکثری امریکا علیه ایران را از بعد روانی خنثی کند، موضوعی است که تا این لحظه پاسخی از سوی حامیان نیافته ولی به نظر می‌رسد اولی به مراتب جدی‌تر از دومی باشد تا حدی که انتظار می‌رود دولت دوازدهم و حامی گردش آزاد اطلاعات و وزیر دهه شصتی‌اش، دوباره با چالش‌هایی از جنس فیلترینگ و محدودسازی حق دسترسی شهروندان مواجه باشند.

• منبع خبر : خبرگزاری ایرنا