دسترسی ها

شبکه‌های اجتماعی این روزها انقلابی در دنیای ارتباطات و اطلاعات ایجاد کرده و به‌صورت گسترده ساختارها و مؤسسات سیاسی و ارزشهای اجتماعی و فرهنگی سنتی را تغییر داده‌اند. تعداد کاربران شبکه‌‌های اجتماعی در دنیای امروز از مرز 3 میلیارد نفر فراتر رفته و این آمار و ارقام همچنان در حال افزایش است. دولت‌ها و جوامع مختلف بر اساس نظام سیاسی و ایدئولوژیک و میزان حساسیت‌های فرهنگی و سیاسی، از شبکه‌های مختلف اجتماعی استفاده می‌کنند و تقریباً هیچ جامعه‌ای بدون اشاعه بالای این عرصه باقی نمانده است.

بر کسی پوشیده نیست که شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بخشی از تلاش‌های آمریکا برای گسترش نفوذ در کشورها در راستای نظریه امنیت داخلی آمریکا است. دولت آمریکا با شعار لیبرالیسم، فضای مجازی را به‌عنوان بستری برای گسترش فرهنگ‌ خود در جوامع و ملت‌های دیگر قرار داده و تلاش دارد نسلی را روی کار بیاورد که کاملاً با آرمان‌ها و فرهنگ آمریکا بزرگ شده و مشکلی با سیاست‌های این کشور نداشته باشند و خود بدون مداخله آمریکا به‌دنبال اجرای برنامه‌های این کشور بوده و دستورالعمل‌های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی و حتی سیاسی آمریکا را دنبال کنند.

آنچه در این مجموعه مورد بررسی قرار می‌گیرد، توهم توطئه نیست، بلکه مجموعه‌ای از اسناد رسمی آمریکایی است که بررسی و ارزیابی آنها می‌تواند به مسائل ناشناخته‌ای در فضای مجازی و شبکه‌‌های اجتماعی منجر شود. این مطلب بخشی از کتاب «شبکه‌‌های اجتماعی، سکوی جنگ نرم آمریکا» است که مرکز پژوهش‌های جنگ نرم لبنان آن را به‌رشته نگارش در آورده است.

5. تضعیف مهارت‌های تحلیلی: رسانه‌های ارتباط جمعی باعث تضعیف مهارت‌های تحلیلی در ذهن انسان می‌شود، چراکه انسان را به دریافت اطلاعات و عدم بررسی دقیق آنها عادت می‌دهد. در این شرایط هیچ دانش و شناختی شکل نمی‌گیرد و مطالب و اطلاعات مربوط به دیگران کپی‌برداری می‌شود و کاربر به‌اشتباه تصور می‌کند که اطلاعات ارزشمند زیادی را به دست آورده است. اما در واقع به اطلاعات پراکنده و سطحی دست پیدا کرده که بیشتر آنها نیز شایعه و نادرست است. بر اساس این پژوهش که در دانشکده اقتصاد در دانشگاه هاروارد انجام شده، تنها 10 درصد از کاربران توئیتر 90 درصد از محتوای موجود در این شبکه مجازی را تولید می‌کنند، این بدان معنا است که بیشتر کاربران تنها دریافت کننده این اطلاعات هستند.
6. تضعیف مهارت‌های جسمی و ارتباطی انسان: کاربران شبکه‌های اجتماعی تنها از دو یا سه مهارت موجود در خود استفاده می‌کنند و همین موضوع باعث می‌شود سایر پتانسیل های نهفته موجود در آنها که برای موفقیت در زندگی آینده و حضور موفق در جامعه مفید است، سرکوب شود.
7. از بین بردن آداب و سنن و هویت اجتماعی و بومی افراد: استفاده مفرط از شبکه‌های مجازی که عمدتاً از طریق شرکت‌های بدون ارتباط با هویت و سنت‌های دینی و اسلامی شکل گرفته‌اند، حالتی از انفصال از هویت اصلی و واقعی انسان را ایجاد کرده و هویت‌های مجازی و مرکب برای انسان شکل می‌دهد.
8. ایجاد نسل جدیدی بر اساس رویکردهای فیس‌بوک: شبکه‌های ارتباط جمعی اقدام به جهت‌دهی و برنامه‌ریزی برای مغز انسان می‌کنند. این موضوع در نتیجه استمرار کار با این شبکه‌ها و اعتیاد به آنها ایجاد می‌شود و یک قالب ذهنی واحد و عقل جمعی مشترک برای آنها ایجاد می‌کند، به این ترتیب ذهن انسانها در نحوه تفکر و فعالیت‌های عصبی و ارتباط و دریافت هشدارها مانند هم عمل می‌کند.
9. افشای اسرار: یکی دیگر از ابعاد تأثیرات منفی استفاده از شبکه‌های اجتماعی، افشای اسرار بدون اطلاع از منبع آنها است. برنامه موسوم به secret یکی از رویکردهای مهم این تأثیرات منفی است، به‌گونه‌ای که به کاربر اجازه می‌دهد با لیستی از نزدیکان خود صحبت کند، بدون اینکه هویتش فاش شود. انتشار گسترده این برنامه بین کارمندان شرکت‌های فنی و تکنولوژی بزرگ باعث می‌شود اطلاعات مربوط به برنامه‌ریزی‌های جدید این شرکت‌ها لو برود.
10. ایجاد روابط مجازی و موهوم باعث ایجاد رهبری و کادر مجازی می شود. ‌شبکه ارتباطات برخی از کاربران فضای مجازی گاه از حد 5000 نفر فراتر می‌رود و برخی از این افراد سایت‌های جدیدی را باز می‌کنند تا بتوانند از این سقف نیز بالاتر بروند. این سرمایه مجازی و موهوم، تأثیرات منفی بر شخصیت افراد می‌گذارد و باعث بالا رفتن بی‌فایده اعتبار و شخصیت برخی از این فعالان می‌شود و آنها را به شخصیت‌هایی تأثیرگذار نزد برخی دیگر تبدیل می‌کند.
11. افشای مطالب خصوصی از هویت انسان: دایره مناسبات و محیط اجتماعی کاربران فضای مجازی باعث می‌شود ابعاد شخصیتی آنها در برابر دیگران فاش شود، به‌گونه‌ای که مطالب موجود در شبکه‌های مجازی به محتوایی کامل برای انجام مطالعات روانی تبدیل شده است. بر اساس پژوهش‌های صورت‌گرفته از سوی محققان دانشگاه‌های کمبریج و برکلی آمریکا تحلیل صفحات مجازی مربوط به کاربر می‌تواند ابعاد مخفی از هویت و شخصیت وی را نشان دهد. تحلیل این صفحات می‌تواند تمایلات سیاسی و دینی انسان را با دقت بالاتر از 80 درصد مشخص کند. تابعیت و نژاد فرد با دقتی حدود 90 درصد در نتیجه این تحلیل مشخص می‌شود. این تحلیل همچنین می‌تواند افرادی را که پدر و مادر آنها قبل از رسیدن به سن 21 سال از هم طلاق گرفته‌اند شناسایی کند. همچنین افراد معتاد به مواد مخدر و مشروبات الکلی نیز با دقت بالاتر از 70 درصد مشخص می‌شوند.
12. افزایش واگرایی در جامعه: در نتیجه تسلط فیس‌بوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی، نیازی موهوم میان مردم برای پیوستن به این موج ایجاد شده است، به این ترتیب ما در برابر کودتایی مجازی برای ایجاد واگرایی در جامعه قرار گرفته‌ایم.
13. انتقال مسری افکار و اطلاعات به‌صورت مستقیم: بر اساس پژوهش‌هایی که یک شرکت در رابطه با کاربران خود انجام داده، کار و اطلاعات از مجموعه‌های کوچک به سایر افراد جامعه به‌صورت مسری انتقال پیدا می‌کند.
14. سستی کاربران فضای مجازی در انجام وظایف محوله: کاربر فضای مجازی معمولاً در انجام وظایف محوله و کار خانوادگی و اجتماعی از خود سستی نشان می‌دهد. این رویکرد باعث از بین رفتن بنیان خانواده می‌شود.
15. تشویق کاربران به انجام جرم از راه دور: یکی از تأثیرات منفی شبکه‌های مجازی در صدور مجوز برای رفتارهای مخل ادب و اخلاق و گرایش به‌سمت سرقت و مصادره دارایی‌های فکری و اطلاعات دیگران است. دنیای شبکه‌های مجازی دنیایی نامتناهی و بدون حساب و کتاب است و این یکی از مهم‌ترین تأثیرات منفی این سایت‌ها است.
16. تخریب نقش اجتماعی فرد در دنیای واقعی: رویکرد بی‌مبالاتی که کاربر شبکه‌ها در واقعیت با آن مواجه می‌شود، باعث ایجاد نوعی بی‌توجهی و سردی در فعال و انفعال‌های فرد می‌شود. اسکات کابلان تحلیلگر و جامعه‌شناس دانشگاه دلاور در این رابطه می‌گوید فرد در این حالت کار با فضای مجازی را به واقعیت ترجیح می‌دهد، و در نتیجه سطح بالایی از اختلال‌ها و وسواس قهری را در ارتباطات خود در فضای مجازی دارند. آنها همچنین تلاش دارند از این تکنولوژی برای تغییر رفتار خود استفاده کنند.
17. تضعیف رویکردهای اعتقادی و دینی: استفاده مفرط از شبکه‌های مجازی باعث تقویت منطق نسبی‌گرایی مبتنی بر شک و تردید و نادیده گرفتن واقعیت‌ها و ارزش‌ها و ایدئولوژی‌ها می‌شود. منطق نسبی‌گرایی همان منطقی است که رویکرد مصرف‌گرایی را ترویج می‌کند. برخی از ابعاد منفی این نظریه از عدم احساس و هوشمندی سرچشمه می‌گیرد و در نتیجه مسری بودن این اعتقادات در فضای مجازی یا دوستان ناباب میان کاربران گسترش پیدا کرده و باعث اختلال در اعتقادات دینی کاربران فضای مجازی می‌شود.
18. افزایش شکاف میان نسل‌ها: ایجاد شکاف و جدایی میان نسل فیس‌بوک و نسل سنتی و قدیمی باعث عدم همگرایی و همبستگی آنها در درازمدت خواهد شد.
19. کاهش حس مسئولیت‌پذیری: استفاده مفرط از رسانه‌های ارتباط جمعی یا خبرگزاری‌ها باعث افزایش روحیه شایعه‌پراکنی و زیاده‌گویی و افشای اسرار دیگران می‌شود. اخبار منتشرشده در واتس‌آپ نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
20. انزوا و جدا شدن از دنیای واقعی: این اتفاق به‌ویژه میان نسل جوان و نوجوان در نتیجه استفاده مفرط از شبکه‌های اجتماعی و جدا شدن از جامعه و پیوست‌های مجازی به‌وجود می‌آید. لورا فریبرگ روانشناس و تیم همراه وی در دانشگاه تکنولوژی کالیفرنیا پژوهشی را در رابطه با احساس تنهایی میان کاربران فیس‌بوک انجام داده متوجه شدند که دانشجویانی که علاوه بر استفاده از فضای مجازی، با یکدیگر رابطه رودررو و اجتماعی دارند، همین شخصیت را در ارتباطات مجازی خود نیز حفظ می‌کنند، اما دانشجویانی که روابط خود را تنها منحصر به فضای مجازی قرار می‌دهند، احساس تنهایی و انزوا میان آنها افزایش پیدا می‌کند. در ابعاد نظری می‌توان گفت شبکه‌های اجتماعی برای آنها یک نعمت به‌شمار می‌رود، چرا که می‌توانند خودشان را بدون وجود ترس و نگرانی محک بزنند.
21. تأثیر شبکه‌های اجتماعی در افزایش طلاق: گرایش مفرط به‌سمت شبکه‌های مجازی و اکتفا به دوستان موجود در این شبکه‌ها باعث ایجاد اعتقاد نادرست به بی‌نیازی از همسر می‌شود. اصطلاح «بیوه‌های اینترنتی» از همین جا به‌وجود آمده است.
22. اختلاط میان زن و مرد در فضای مجازی: اختلاط میان زن و مرد در فضای مجازی به‌نحوی که منافی روابط دینی و شرعی باشد، یکی از مهمترین پیامدهای منفی این شبکه‌ها است که به‌تدریج باعث از بین رفتن ارزش‌های معنوی در انسان می‌شود.
23. اختلال‌های روانی و عاطفی: اختلال‌های روانی و عاطفی در نتیجه دریافت اطلاعات و اخبار و واکنش‌های مختلف در فضای مجازی به‌وجود می‌آید که باعث ایجاد احساسات متناقض در یک لحظه یا زمان کوتاه می‌شود، احساساتی شامل خوشحالی، خشم، ناراحتی، تحریک، سرخوردگی، تردید و… .

یک پژوهش آکادمیک به این نتیجه رسیده است که سایت اجتماعی فیس‌بوک نقش عمده‌ای در تغییر حالت مجازی کاربران خود دارد. این پژوهش که محققان دانشگاه میشیگان آمریکا انجام داده‌اند، توضیح می‌دهد که کاربران فیس‌بوک مدتی بعد از استفاده از این سایت اجتماعی نسبت به خود و زندگی خود احساس خوبی ندارند.

این پژوهش که روزنامه آمریکایی لس‌آنجلس تایمز نتایج آن را منتشر کرد، تأکید می‌کند که فیس‌بوک باعث بد شدن حالت مزاجی کاربران خود شده است. کاربرانی که برخی از آنها حتی شبکه بزرگی از دوستان را با خود داشتند یا مشارکت آنها با دوستانشان در این شبکه در فضایی مثبت و خوش‌بینانه انجام می‌شده است.

ایتان کروز روانشناس اجتماعی و استاد ناظر این پژوهش تأکید می‌کند که افراد حاضر در این مطالعه که از میان کاربران فیس‌بوک انتخاب شده بودند، بر اساس استفاده‌ای که از این سایت اجتماعی می‌کردند، مزاج آنها در طول مدت روز تغییر می‌کرد. وی به این موضوع اشاره می‌کند که تیم همراه وی دو هفته بعد از بررسی افراد تحت آزمایش خود از سایت فیس‌بوک تغییرات گسترده‌ای را در احساسات آنها نسبت به خود و زندگی خود مشاهده کرده‌اند.

این پژوهشگر آمریکایی می‌افزاید که احساس تنهایی بزرگترین عامل در بدتر شدن حالت روانی کاربران فیس‌بوک است و این حالت مدتی پس از استفاده آنها از این سایت به‌وجود می‌آید. در خلاصه این گزارش آمده است که حالت روانی هر کدام از افراد تحت آزمایش در صورتی که تیم ناظر بر این آزمایش در کنترل احساس تنهایی موفق بود، بهبود پیدا می‌کرد. این پژوهش بر اساس بررسی رفتار 82 نفر در جریان فعالیت در فیس‌بوک انجام شده و محققان این افراد را با دقت بسیار بالا انتخاب کرده‌اند تا این عده نماینده‌ای برای 700 میلیون کاربر استفاده کننده از فیس‌بوک باشند.

24. خودشیفتگی: استفاده مفرط از شبکه‌های اجتماعی باعث تقویت ارزش‌های فردی و احساس بیش از حد قدرت و خودشیفتگی و غرور و خودبزرگ‌بینی می‌شود. یک پژوهش آمریکایی نشان می‌دهد که ابعاد پنهان مربوط به سر کردن در زمان‌های طولانی در شبکه‌های اجتماعی به‌ویژه فیس‌بوک ممکن است باعث به‌وجود آمدن خودشیفتگی در فرد شود. بر اساس این پژوهش که نشریه انگلیسی گاردین آن را منتشر کرد، اضطراب اجتماعی یکی از مهمترین نتایج خودشیفتگی میان کاربرانی است که مورد آزمایش قرار گرفته‌اند، علاوه بر اینکه پیامدهای دیگری نظیر غرور و احساس خودبرتربینی و اختلال‌های شخصیتی میان این افراد دیده می‌شود.

این پژوهش که در دانشگاه ایلینوی آمریکا انجام شده شامل نمونه‌ای از افراد بین 16 تا 65 سال می‌شود. در نتیجه این گزارش آمده است که تمایلات مربوط به خودشیفتگی کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌‌تواند در رفتارهای غیرمتمدنانه انسانی خود را نشان دهد. این تنها واقعیت احتمالی است که می‌توان در رابطه با آینده شبکه‌های اجتماعی در نظر گرفت.

25. افزایش میزان مصرف سیگار و مشروبات الکلی: یک پژوهش ترکیه‌ای که در مورد 2000 دانش‌آموز مدارس ابتدایی در شهر ارزروم ترکیه انجام شده، نشان می‌دهد که ارتباط محکمی میان اعتیاد به سایت‌های اجتماعی و افزایش استفاده از مشروبات الکلی و مصرف سیگار میان این نوجوانان مشاهده می‌شود. همچنین در این پژوهش نظرات 2309 نفر از دانش‌آموزان بین 13 تا 18 ساله در رابطه با ارتباط بین استفاده آنها از مشروبات الکلی و افراط در استفاده از سایت‌های اجتماعی پرسیده شده است.

در همین رابطه کنفرانسی در تاریخ 30 جولای سال 2014 در شهر ارزروم ترکیه برگزار شد که کارشناسان و روان‌شناسان از نتایج این پژوهش خبر داده اعلام کردند که مخاطرات مربوط به استفاده از مشروبات الکلی و سیگار در این دانش‌آموزان ارتباط مستحکمی با افراط آنها در استفاده از سایت‌های اجتماعی دارد. مسئولان این وزارتخانه ترکیه اعلام کردند که افزایش زمان‌های مربوط به استفاده دانش‌آموزان پسر از شبکه‌های اجتماعی آنها را در معرض عادتهای ناپسندی نظیر سیگار کشیدن و استفاده از مشروبات الکلی قرار می‌دهد. یکی از مسئولان در جریان این کنفرانس اعلام کرد که سیگار کشیدن و مصرف مشروبات الکلی و اعتیاد به اینترنت باعث تقویت یکدیگر و گرایش جوانها به آن می‌شود. این کنفرانس تأکید کرد که پنج میلیون نفر در تمامی جهان و صد هزار نفر در ترکیه همه‌ساله در نتیجه بیماری‌های ناشی از مصرف دخانیات جان خود را از دست می‌دهند.

26. اعتیاد به فضای مجازی باعث تنهایی و انزوای افراد می‌شود. پژوهش جدیدی در رابطه با احساسات بسیاری از کاربران سایت‌های اجتماعی به‌ویژه توییتر و فیس‌بوک نشان می‌دهد که آنها احساس تنهایی شدیدی دارند، به این ترتیب آنها به‌دنبال برقراری روابط متنوع به‌ویژه روابط عاطفی با دیگران و تبادل اخبار و تصاویر با آنها هستند تا ناتوانی خود در همگرایی در دنیای واقعی را جبران کنند، این موضوع باعث می‌شود این افراد تمامی وقت خود را در شبکه‌های مجازی صرف کنند تا بتوانند با دوستان مجازی خود ارتباط بگیرند.