دسترسی ها

شبکه‌های اجتماعی این روزها انقلابی در دنیای ارتباطات و اطلاعات ایجاد کرده و به صورت گسترده ساختارها و موسسات سیاسی و ارزشهای اجتماعی و فرهنگی سنتی را تغییر داده‌اند. تعداد کاربران شبکه‌‌های اجتماعی در دنیای امروز از مرز 3 میلیارد نفر فراتر رفته و این آمار و ارقام همچنان در حال افزایش است. دولت‌ها و جوامع مختلف بر اساس نظام سیاسی و ایدئولوژیک و میزان حساسیت‌های فرهنگی و سیاسی، از شبکه‌های مختلف اجتماعی استفاده می‌کنند و تقریبا هیچ جامعه‌ای بدون اشاعه بالای این عرصه باقی نمانده است.

بر کسی پوشیده نیست که شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی بخشی از تلاش‌های آمریکا برای گسترش نفوذ در کشورها در راستای نظریه امنیت داخلی آمریکا است. دولت آمریکا با شعار لیبرالیسم، فضای مجازی را به عنوان بستری برای گسترش فرهنگ‌ خود در جوامع و ملت‌های دیگر قرار داده و تلاش دارد نسلی را روی کار بیاورد که کاملاً با آرمان‌ها و فرهنگ آمریکا بزرگ شده و مشکلی با سیاست‌های این کشور نداشته باشند و خود بدون مداخله آمریکا به دنبال اجرای برنامه‌های این کشور بوده و دستورالعمل‌های فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی و حتی سیاسی آمریکا را دنبال کنند.

آنچه در این مجموعه مورد بررسی قرار می‌گیرد، توهم توطئه نیست، بلکه مجموعه‌ای از اسناد رسمی آمریکایی است که بررسی و ارزیابی آنها می‌تواند به مسائل ناشناخته‌ای در فضای مجازی و شبکه‌‌های اجتماعی منجر شود. این مطلب بخشی از کتاب «شبکه‌‌های اجتماعی، سکوی جنگ نرم آمریکا» است که مرکز پژوهش‌های جنگ نرم لبنان آن را به رشته نگارش در آورده است.

مفهوم و پیدایش شبکه‌های اجتماعی شبکه‌های اجتماعی برای اولین بار در سال 1997 شکل گرفت. اما بعد از سال 2004 بود که در خارج از ایالات متحده منتشر شد. مشهورترین این شبکه‌ها سایت فیس‌بوک است که مارک زاکربرگ آن را تاسیس کرده است. سایت توئیتر برای قرار دادن کامنت‌های کوتاه و تصاویر مختلف و سایت یوتیوب برای انتشار فیلم‌ها و قطعات تصویری کوتاه از دیگر شبکه‌های اجتماعی حاضر در فضای مجازی هستند.

انواع شبکه‌های اجتماعی

شبکه‌های اجتماعی از نظر کارکرد و فن‌آوری و نتایج فعالیت، از سایت‌های فردی نظیر وبلاگ‌ها و پست‌های الکترونیک متفاوت هستند. نیاز جامعه و شهرهای بزرگ برای پناه بردن به روشی برای زندگی اجتماعی سهم اساسی در شبکه‌های اجتماعی داشته است. این‌ شبکه‌ها در نتیجه نوع زندگی انسان معاصر در ساختمان‌های بلند و مرتفع و تقسیم‌های صورت گرفته بر اساس رویکردهای مدنی و اجتماعی و اقتصادی برای افراد جامعه در دسترسی به شبکه‌های اجتماعی می تواند جایگزین آسان و سریع با هزینه کم جهت دستیابی به این ارتباطات باشند. شبکه‌های اجتماعی نیاز انسان برای ارتباط و همگرایی با نوع بشر را مرتفع می‌کنند.

شبکه‌های اجتماعی را می‌توان مجموعه‌ای از سایت‌ها دانست که کاربر برای خود در آن حساب کاربری تعریف می‌کند و از طریق شبکه جهانی اینترنت به آن مرتبط شده و می‌تواند مجموعه مطالب شخصی خود را در آن منتشر کند. این شبکه‌ها به سکویی برای اعلام موجودیت و ترسیم هویت مجازی فرد و انتشار تصاویر و پیام‌ها و نامه‌ها و فیلم‌های ویدیویی وی تبدیل می‌شود و او می‌تواند در روابط پیچیده این مطالب را با دیگران به اشتراک بگذارد و دوستان بیشتری برای خود به دست آورد.

همچنین کاربر می‌تواند در بستر این شبکه‌ها، مجموعه‌هایی از کاربران را ایجاد کرده و گروه‌هایی نظیر گروه‌های دوستانه یا هم دانشگاهی و هم‌مدرسه ای و هم‌محلی و افراد خانواده تشکیل دهد. گروه‌ها برای تبادل اطلاعات و دیدگاه‌ها و اطلاعیه‌های مهم فعالیت می‌کنند و باعث ایجاد ارتباط فوری و لحظه به لحظه بین فرستنده مطالب و مخاطب می‌شود.

نقش دوگانه رسانه‌های اجتماعی

شبکه های اجتماعی در ظاهر ابزارهایی برای زندگی شهری دارای تکنولوژی بی‌طرف نمایش داده می‌شود که هیچ کاربرد امنیتی یا سیاسی ندارد و به کاربران فضای مجازی آزادی عمل و همگرایی و ارتباط با دیگران و آزادی انتشار هر نوع مطلبی را می‌دهد.

دقت در محتوا و ریشه این شبکه‌ها و اطلاعات و اسناد منتشر شده در مورد آن نشان دهنده حجم به کارگیری شبکه‌های سیاسی و فرهنگی مورد نظر دولت آمریکا در جهت تحقق منافع واشنگتن در جهان است. این موضوع را اریک اشمیت مدیر شرکت گوگل در گفتگوی خود با جولیان آسانژ مطرح کرده و گفت که شرکت‌های اینترنتی و شبکه‌های ارتباط جمعی با اهداف و منافع سیاست خارجی آمریکا مرتبط هستند و تلاش دارند دولت‌های غیر غربی را به بازارها و شرکت‌های آمریکایی مرتبط کنند.

آسانژ رویکرد اشمیت در رابطه با جهان را به‌عنوان امپریالیسم تکنوکرات مبتنی بر ارتباط فنی و تکنولوژی توصیف می‌کند که این گسترش روز افزون، از سوی وزارت خارجه آمریکا نیز حمایت می‌شود. این موضوع باعث کاهش اعتبار موتور جستجوگر گوگل می‌شود که صدها میلیون نفر در دنیا از خدمات آن استفاده می‌کنند و گرچه هدف اعلام شده از تاسیس این موتور جستجوگر ارائه اطلاعات به مردم مطرح شده، اما در واقع، روی منفی این سکه را ادوارد اسنودن کشف کرده و نشان داد که این شرکت در ازای دریافت پول از سرویسهای امنیتی آمریکا، برای این کشور جاسوسی می‌کند.

از مهمترین دلایل محسوس نقش دوگانه شبکه های اجتماعی حجم بالای سانسور و نظارت بر فعالیت‌ها و مدیریت شبکه‌های اجتماعی در انجام اصلاحات و تغییرات در صفحات کاربری افرادی است که دیدگاه‌های آنها منطبق بر معیارها و منافع آمریکا نیست. از مثال‌های واضح این موضوع می‌توان به حذف صفحه‌های مربوط به حمایت از انتفاضه فلسطین در سایت فیس‌بوک اشاره کرد که چندین بار به بهانه حمایت از تروریسم و ترویج فرهنگ یهودی ستیزی از کار افتاده‌اند.

سایت فیس بوک چندین بار صفحه اجتماعی انتفاضه سوم فلسطین را مسدود کرده و این موضوع نشان می‌دهد که سایت‌ها و شبکه‌های ارتباطی در راستای بهره‌برداری‌های سیاسی و حقوقی و معیارهای دوگانه، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

از دیگر نشانه‌های معیارهای دوگانه شبکه‌های ارتباط جمعی حذف صفحه‌های حمایت کننده از حزب‌الله لبنان و صفحه‌هایی است که تصاویر سید حسن نصرالله دبیرکل حزب‌الله لبنان را منتشر می‌کنند. در همین راستا سایت الکترونیکی شبکه المنار و دیگر شبکه‌های حزب‌الله تحت فشار قرار می‌گیرند. مدیریت سایت‌های توئیتر و یوتیوب صفحات کاربرانی که اعدام جیمز فولی خبرنگار آمریکایی به دست عناصر تروریست داعش را منتشر می‌کنند را مسدود کرده است، اما اقدام مشابهی در مورد ده‌ها سایت دیگر که تصاویر اعدام و ذبح مسلمانان بی گناه توسط داعش را منتشر می‌کنند، انجام نمی‌دهد.

در دنیای امروز شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی و تلفن‌های همراه و ماهواره‌ها و شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی دیگر جدای از یکدیگر نیستند و در هم ادغام شده‌اند.

پیدایش شبکه‌های اجتماعی

شبکه‌های اجتماعی از تولیدات جامعه صنعتی است که شامل ائتلاف میان وزارت خارجه آمریکا و وزارت جنگ این کشور و سرویس‌های امنیت داخلی آمریکا می‌شود. این شبکه‌ها با همکاری نخبگان و مبتکران علمی و صنعتی آمریکا مدیریت شده و از مهارت‌های فنی و تکنولوژی نیروهای آسیایی و هندی و کره‌ای استفاده می‌کنند.

چیزی که ارتباط جامعه صنعتی و دولت آمریکا را با هم اثبات می‌کند، نحوه تشکیل و تاسیس «شورای ابتکار و تکنولوژی آمریکا» است که به صورت اختصاری با نام شورای PCAST معروف است و ساختار آن با کاخ سفید مرتبط است.

شورای مزبور زیر نظر ریاست‌جمهوری آمریکا قرار دارد و مشاوره‌های علمی و فنی به وی می‌دهند. از مهمترین عناصر این شورا اریک اشمیت مدیر شرکت گوگل و مدیر شرکتهای هات‌میل و یاهو و مدیران شبکه‌های ارتباط جمعی نظیر فیسبوک و توییتر و الیک راس مدیر برنامه جامعه مدنی در وزارت خارجه آمریکا و برخی دیگر از افرادی است که آژانس‌های امنیتی آمریکا از آنها نام نبرده‌اند.

فعالیت‌ها و نقش کاربران شبکه‌های اجتماعی

ورود به سایت‌های شبکه های اجتماعی و فعالیت‌های مربوط به آن در جایگاه چهارم فعالیت در شبکه مجازی قرار دارد. متوسط مدت زمانی استفاده کاربران از شبکه های اجتماعی به ویژه فیسبوک به حدود شش صد و ده دقیقه در یک ماه می‌رسد.

از مهمترین فعالیت‌های انجام شده توسط کاربران در سایت فیس بوک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– قرار دادن پروفایل به عنوان نمایشگر شخصیت و هویت فرد و ویترین ارتباط در فضای مجازی.

– آشنایی با دوستان و همکلاسی‌ها و تشکیل گروه‌های مختلف.

– لایک کردن مقالات و قرار دادن یادداشت و بررسی دیدگاه‌های دیگران در مورد آنها.

– آپلود و انتشار عکس و فیلم ویدیویی از کاربر یا محیط اجتماعی اطراف وی.

– انتشار نظرات و دیدگاه‌ها با عنوان “پست” و انتشار پوسترهای مناسب.

– اطلاع از فعالیت‌های دیگران و گفتگوها و مطالب آنها به صورت فوری.

– ایجاد فضای تبلیغاتی و دنبال کردن اعتراضات نسبت به مسائل و مطالبات مختلف.

مدت زمان مورد استفاده کاربران در توئیتر به طور متوسط حدود 34دقیقه در ماه است، توئیتر امکان ارسال مطالب فوری در حدود 140 کلمه را مهیا می‌کند که توئیت نامیده می‌شود.

سایت یوتیوب مختص ارسال فیلم‌های ویدیویی است و امکان دانلود و آپلود قطعات و فیلم‌ها و انتشار آنها در سرعت بالا را فراهم می‌کند. این امکانات باعث شده یوتیوب به کانون توجه دوستداران فیلم‌ها و کلیپ‌های تصویری کوتاه تبدیل شود. ماهیانه 800 میلیون نفر از یوتیوب بازدید می‌کنند و حدود 4 میلیارد فیلم را تماشا می‌کنند.

بررسی آثار و پیامدهای استفاده از شبکه‌های ارتباط جمعی

کارشناسان و افراد متخصص در زمینه شبکه‌های اجتماعی مجموعه‌ای از آثار و پیامدهای منفی و مثبت را مورد اشاره قرار داده اند که کاربران در شبکه‌های اجتماعی با آن مواجه هستند. تعدادی از این پیامدها را در زیر مشاهده می‌کنید:‌

الف: پیامدهای منفی

1. تضعیف حافظه زبانی: استفاده از شبکه‌های ارتباط جمعی از طریق پیام‌های متنی و هشدارهای الکترونیکی باعث اختلال در بانک لغات انسان می‌شود، چرا که به زبان مادری نیست. علاوه بر اینکه ارسال پیام به افراد مختلف در ارتباط با دیگران به گونه‌ای است که زبان احساس و لامسه و حرکت‌های بدن قابلیت انتقال در آن را ندارد.
2. اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی باعث از بین رفتن سلول‌های مغزی می‌شود. اعتیاد به استفاده از شبکه‌های اجتماعی باعث خستگی چشم و از بین رفتن بخشی از سلول‌های مغزی می‌شود. اعتیاد به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی می‌تواند در قدرت ذهن انسان نیز تغییراتی شبیه تغییرات افراد معتاد به مشروبات الکلی و مواد مخدر نظیر کوکائین و حشیش ایجاد کند. دانشمندان با آزمایش ذهن 17 نوجوانی که آنها را مبتلای به ناآرامی ها و اعتیاد اینترنتی تشخیص داده بودند و با مقایسه آنها با آزمایش های مربوط به 16 نفر دیگر از همکلاسی‌های آنها متوجه شدند که این افراد تعدادی از رشته‌های ماده سفید مغز آنها که در ارتباط با بخش‌های عاطفی و هشدار و قدرت تصمیم‌گیری و کنترل ادراکی است، را از دست داده اند. این تغییرات مشابه تغییراتی بود که در موارد دیگر اعتیاد نظیر اعتیاد به مشروبات الکلی و کوکائین نمونه‌های آن مشاهده شده بود.
3.  تضعیف قدرت تمرکز ذهن و از بین رفتن حافظه: میزان تمرکز ذهن در مورد صفحات الکترونیکی موجود در فضای سایت‌های اجتماعی از 25 درصد نسبت به مطالعه برگه‌های سنتی کتابها بالاتر نمی‌رود. این موضوع می‌تواند در دراز مدت باعث کاهش تمرکز انسان شود. عدم تمرکز در مطالعه صفحات سایت‌های اجتماعی به علت پاراگراف‌های متعدد و هشدارها و لینک های متعددی است که در این صفحات وجود دارد. همچنین جستجو در سایت های ارتباط جمعی تاثیر منفی در از بین بردن حافظه انسان و تغییر آن با حافظه ای جدید به جای می‌گذارد. انتظار می‌رود به مرور زمان حافظه جدید انبار انبوهی از تصاویر و متون و مطالبی شود که رسانه‌های اجتماعی وجود دارد و همین موضوع باعث اختلال حافظه بلند مدت انسان شود.
4. شبکه‌های اجتماعی هوشمندی افراد را کاهش می‌دهد. یک پژوهش نشان می‌دهد که سرعت انتشار و دستیابی به اطلاعات در شبکه های اجتماعی تاثیر منفی بر قدرت تحلیل اشخاص و کاربرانی می گذارد که به وفور از آنها استفاده می‌کنند. دکتر ایاد رهوان عضو آکادمی منبع علوم و تکنولوژی در ابوظبی که مسئول انجام این پژوهش بود، آن را با همکاری دانشگاه مشهور انگلیسی ادنبره انجام داده است. این پژوهش بر روی تاثیرات شبکه‌های اجتماعی در روش یادگیری و تفکر انسان تمرکز کرده است. در این تحقیق سوالاتی منطقی برای داوطلبان مطرح می‌شود و این افراد در مجموعه‌های متشکل از 20 نفر جمع‌آوری شده و همین سوالات تکرار می‌شود. ملاحظه می‌شود که پاسخ های افراد در نتیجه شبکه‌ای که در آن حضور دارند، تغییر پیدا می‌کند و آنها بر اطلاعاتی از محیط اطراف خود تمرکز می‌کنند و قدرت تحلیل و ارائه پاسخ‌های شخصی خود را کاهش می‌دهند.

همچنین بر اساس نتایج پژوهشی که در مجله the journal of the royal society منتشر شد، تمرکز بالا با وجود صفحات شبکه‌های اجتماعی ممکن است این تصور را ایجاد کند که سطح هوشمندی افراد بالاتر می رود، اما واقعیت این است که این نتیجه گیری بسیار سطحی انگارانه است.

چیزی که باعث ایجاد تاثیرات منفی در کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌شود، عادت کردن آنها به دستیابی آسان به اطلاعات مورد نظر است که باعث می‌شود ذهن به این نحو از دستیابی به اطلاعات عادت کند، بدون اینکه این اطلاعات را به صورت واضح و متمرکز مورد اثبات و تجزیه و تحلیل قرار دهد. دکتر رهوان پیشنهاد می‌کند کاربران فضای مجازی هر از چند گاهی در رابطه با یک موضوع بررسی دقیق و جزئی انجام دهند تا این مشکل برطرف شود.

پژوهش‌های دیگری نیز به آثار و نتایج منفی سرعت بالای انتشار اطلاعات در فضای مجازی بر فعالیت‌های ذهنی کاربران پرداخته است. در سال 2008  پژوهش مشابهی در رابطه با تاثیرات منفی موتورهای جستجوگر در فضای اینترنتی منتشر شده و نتیجه ای کاملا مشابه را استنتاج کرده است. در پژوهش مذکور تاثیر این روند بر قدرت حافظه و تحلیل کاربران بررسی شده است.

ادامه دارد…

منبع: تسنیم