دسترسی ها

استقبال و توجه طیف‌های مختلف جامعه ایران به فضای مجازی در حالی روند فزاینده‌ای به خود گرفته که استفاده از این فضا بدون لحاظ کردن شرایط فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی کشور مخاطرات فراوانی به دنبال خواهد داشت. اگر زمانی اعتیاد به فضای مجازی صورت طنزگونه‌ای داشت امروزه، با هر متر و معیاری که بسنجیم،  این نوع اعتیاد کارآمدی نیروی انسانی را هدف گرفته است. کارشناسان در مورد وضعیت نابهنجار استفاده از فضای مجازی و خصوصا شبکه‌های اجتماعی موبایلی هشدارهایی را مطرح می‌کنند که توجه به آنها برای هم برای مردم و هم برای مسئولان ضروری است.

واقعیت‌های پنهان اعتیاد به فضای مجازی

یک پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی نامنطبق بودن تعریف جهانی اعتیاد به اینترنت با آنچه در جامعه ایران با آن مواجه هستیم را موجب انحراف از مخاطرات اعتیاد به نت در کشورمان می‌داند. ساناز طغرائی در توضیح این امر می‌گوید: رویکرد و تعریفی که در جهان در مورد اعتیاد به نت وجود دارد این است که فرد معتاد به نت ساعت‌های متمادی از شبانه روز را – معمولا بی‌هدف – در فضای مجازی سپری می‌کند و با قطع دسترسی به اینترنت علائمی مثل اضطراب، بی‌قراری و پرخاش از خود بروز می‌دهد و یا حتی دچار اختلالاتی در خواب و خوراک می‌شود. اگر این‌گونه به اعتیاد به نت نگاه کنیم طبعا در ایران و حتی در کل جهان افراد معتاد به فضای مجازی بسیار کم شمار هستند اما آیا واقعیت اعتیاد به نت در جامعه ما این است؟ بدون قصد مبالغه یا اغراق، وضعیتی که ما در جامعه خودمان با آن روبرو هستیم به وضوح نشان‌دهنده رواج نوعی اعتیاد به نت از نوع اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی موبایلی است که بر روابط واقعی سایه می‌افکند و کارآمدی افراد را با تهدید جدی مواجه می‌کند.

وی افزود: این درست که نمی‌توان وضعیت موجود را با تعاریف استاندارد از اعتیاد به نت مطابقت داد اما این وضعیت با تعریف‌های پایه‌ای از اعتیاد کاملا منطبق است. این کارشناس روانشناسی ادامه داد: یکی از جامع‌ترین تعاریف پایه‌ای از اعتیاد، اجبار در مصرف یک ماده خارجی یا تکرار یک الگوی رفتاری، بدون قدرت کنترل شرایط است که می‌توان مصداق اعتیاد به نت آن را در جامعه ما به وضوح مشاهده کرد. ما می‌بینیم که دانش‌آموز و دانشجو و استاد و کارگر و کارمند و تکنسین و راننده و پرستار و پزشک و حتی خلبان و … همه وهمه در اوقات کاری و در واقع در بهبوحه کار و مسئولیت خود، سر در گوشی‌های موبایل دارند. آیا این غیر از اجبار به مصرف اینترنت، بدون قدرت کنترل است؟

بحران بهره‌وری؛ پیامد اعتیاد به نت

طغرائی با اشاره به تبعات اقتصادی اعتیاد به نت تصریح کرد: اقتصاد ما به گواهی آمارهای موجود با بحران بهره‌وری عوامل تولید از جمله بهره‌وری بسیار پایین نیروی انسانی مواجه است. مطالعات نشان می‌دهد اوقات مفید کاری در ایران حدود 13 تا 15 دقیقه از 8 ساعت کار قانونی است و البته برخی پژوهش‌ها این رقم را حدود 3 دقیقه هم اعلام کرده‌اند. در نظر بگیرید با چنین بهره‌وری نازلی ما با روند فزاینده اعتیاد به نت هم مواجه هستیم. از سوی دیگر در اوقات غیرکاری و فراغت هم اعتیاد به نت چنان آثار مخربی بر مردم ما دارد که دامنه آن به اوقات کاری کشیده می‌شود و به نزول هر چه بیشتر بهره‌وری و کارآمدی نیروی انسانی دامن می‌زند.

وی افزود: اگر مطالعه‌ای در مورد ساعت‌هایی که افراد مختلف جامعه در اوقات شامگاهی در فضای مجازی سپری می‌کنند انجام شود به خوبی روشن می‌شود که بسیاری از شاغلان تا ساعتی بعد از نیمه شب بیدارند و در در تلگرام و اینستاگرام و دیگر اپلیکیشن‌های موبایلی وقت‌گذرانی می‌کنند. تاکنون مطالعه جامعی‌ای در این زمینه منتشر نشده ولی تخمینی که در این زمینه وجود دارد این است که بیش از 40 درصد شاغلین بیش از یک ساعت از وقت استراحت و خواب شبانه خود را به دلیل حضور در فضای مجازی از دست می‌دهند. پیامدهای این امر اختلال خواب، تاخیر شروع کار، خواب آلودگی، بی‌قراری، اضطراب و در نهایت کاهش بازدهی در ساعات کاری است. فراموش نکنیم که ما در حالت عادی و بدون بی‌خوابی‌های ناشی از اعتیاد به نت و یا کم‌کاری‌های ناشی از سرکشی مدام به شبکه‌های اجتماعی موبایلی هم بهره‌وری 13 تا 15 دقیقه‌ای داشتیم و اکنون درصد زیادی از شاغلین ما همان بهره‌وری نازل را هم نخواهند داشت. به باور من اگر این وضعیت را بحران ناکارآمدی نیروی انسانی معتاد به نت نام‌گذاری کنیم اغراق نکرده‌ایم.

مردم، مسئولان و رسانه‌ها به هوش باشند

این پژوهشگر آسیب‌های اجتماعی در پایان خاطرنشان کرد: فضای مجازی تغییراتی را در سبک زندگی افراد و فرهنگ جوامع مختلف ایجاد می‌کند و در کنار فرصت‌ها، تهدیدهایی را به دنبال می‌آورد که مسئولان کشور نباید نسبت به آن غافل باشند. این تغییرات در پدیده‌هایی مثل اعتیاد به نت می‌تواند به پیامدهایی همچون مدگرایی افراطی و روابط بی‌حد و مرز با جنس مخالف و مسائل و چالش‌های پیچیده دیگر نیز خود را نشان دهد. اخیرا مراجع بزرگ دینی هم نسبت به مخاطرات گسترش بی‌‎رویه استفاده – به تعبیری سوء استفاده – از فضای مجازی هشدارهایی را مطرح کرده‌اند. رسانه‌ها هم وظیفه دارند این موضوع را از حالت امر عادی خارج کنند و مخاطرات آن را زیر ذره‌بین نقد قرار دهند تا مردم با حساسیت بیشتری بحث استفاده صحیح از فضای مجازی را پیگیری نمایند.

منبع:فردانیوز