دسترسی ها

«چالش‌های بنیادین حکمرانی در عصر دیجیتال» از نشست‌های پر بحث دومین کنفراس حکمرانی و سیاستگذاری عمومی در روز گذشته بود.

دومین کنفرانس حکمرانی و سیاستگذاری عمومی از 13 بهمن ماه به مدت 2 روز در سالن همایش‌های صدا و سیما کار خود را با برگزاری 21 نشست تخصصی آغاز کرد.

«چالش‌های بنیادین حکمرانی در عصر دیجیتال» یکی از نشست‌هایی بود که در تالار فیض این مرکز برگزار شد. در این نشست آقایان خسرو سلجوقی مشاور وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، رضا باقری عضو هیات عامل سازمان فناوری اطلاعات و حسین میرزا پور به عنوان مجری برنامه حضور داشتند.

در ابتدا باقری در پاسخ به این که آیا ما تعریف مشخص و خاصی از عصر دیجیتال و فضای مجازی داریم و در این تعریف حکومت مندی قابل تصور است یا خیر اظهار داشت: من نمی‌توانم تعریف روشنی از فضای مجازی ارائه دهم، اما می‌توانم بگویم که این فضا چه چیز نیست، مثلا باور ندارم که فضای مجازی و فیزیکی حالت دوگانه‌ای دارند و از هم مجزا هستند، نه این که بگویم فضای مجازی آیینه‌ای از دنیای فیزیکی است بلکه این فضا خود واقعیت است. شاید این باور از این نشأت می‌گیرد که دیگر شأن و جایی نیست که آثاری از فضای مجازی را در خودش نداشته باشد، حتی گاهی این فضا پررنگ‌تر از اصل موضوع است، به همین دلیل عنوانی که در پنل به نام عرصه دیجیتال استفاده شده، برازنده‌تر از ترکیب فضای مجازی است و نشان از دیجیتال شدن همه چیز دارد.

سیاستگذاری‌های نامناسب در عرصه دیجیتال

وی ادامه داد: همه این‌ها نشان دهنده یک اتفاق بزرگ است که نماد‌هایی از آن در حوزه‌های مختلف از اقتصادی گرفته تا صنعتی وجود دارد، به همین دلیل نمی‌شود این فضا را دنیایی جدا دانست و برای آن تعریف مجزایی را بیان کرد. فکر می‌کنم در عرصه سیاستگذاری‌های عمومی جمهوری اسلامی ایران هم در چند سال اخیر حرکت‌هایی صورت گرفته و عملأ اتفاق بزرگتری که رخ داده این است که فضای مجازی و دنیای دیجیتال هم در خیلی از موارد سیاستگذاری نفوذ پیدا کرده، مثلأ می‌شنویم که درباره بلاکچین، آئودی و… در دولت‌ها صحبت می‌شود. همه این‌ها نشان دهنده ممزوج شدن دنیای دیجتال با زندگی ماست، در این شرایط حتی اگر قادر به سیاستگذاری جداگانه‌ای باشیم، به ناچار چند سال دیگر باید برگردیم و سیاست‌های عصر فیزیکیمان را با سیاست‌های عصر دیجیتال جایگزین کنیم، اتفاقی که در حوزه جرایم رایانه‌ای هم رخ داد و فکر می‌کنم بازهم دامنه دارتر خواهد شد. حال این که در چنین فضایی در زمامداری یا حکومت مندی چه تغییراتی رخ می‌دهد؟ سوالی است که به راحتی و با صراحت نمی‌شود به آن پاسخ داد، چون این موضوع نیازمند تجزیه، فکر و تحقیق کردن است.

وی با اشاره به سوال مطرح شده و تصمیم گیری درباره شبکه‌های اجتماعی معروف و پربحث افزود: با این حال یک چیز را می‌شود روشن کرد و آن این است که فرآیند‌های سیاستگذاری ما برای پاسخ به تغییرات بنیادینی که در محیط به واسطه سرعت عصر دیجیتال وجود دارد، مناسب و هماهنگ با آن‌ها نیست. این یعنی وقتی فکر می‌کنیم باید تلگرام را ببندیم یا نه دوران تصمیم گیریمان از دوران بلوغ آن شبکه‌های اجتماعی بسیار بلندتر است یعنی همان شبکه 18 ماهه توانسته به 50 میلیون یوزر برسد و ما بعد از سه سال هنوز به جمع بندی که آن باز باشد یا نه نرسیدیم. ماجرای اینستاگرام هم شبیه به همان است و در بقیه موارد نیز همینطور عمل می‌کنیم. همیشه سیاست‌هایی که ما در این عرصه گذاشتیم انفعالی بوده یعنی نه توانستیم از مزایای آن استفاده کنیم و نه آن که تهدیدهایشان را مدیریت کنیم. از سوی دیگر با وجود سرعت پیشرفت این شبکه ها، تا بیاییم با شیوه‌ای که داریم حکمرانی کنیم، آن انقلاب ما را در نوردیده و بخشی از سرمایه هایمان را چه مثبت و چه منفی درگیر کرده است.

میرزاپور در ادامه این بحث به اجلاس داووس 2018 اشاره کرد و گفت: در این اجلاس هم یکی از مهمترین محوریت‌های مطرح شده این بود که دولت‌ها و حکومت‌ها چه طور می‌توانند به این امواج پاسخ سریع و درخور دهند، صحبتی که نشان می‌دهد بحث حکمرانی چابک بنیادی‌تر از کشور ماست هر چند که بازهم در این میان ما از کندترین‌ها محسوب می‌شویم.

لزوم بازنگری در همه قوانین متناسب با شرایط روز

سلجوقی هم در پاسخ به همان سوال مطرح شده بیان کرد: علاوه بر صحبت‌های آقای باقری، چند نکته دیگر هم وجود دارد. امروز آماری را دیدم که نشان می‌داد دسترسی به اینترنت در سطح دنیا از آب و برق هم جلوتر افتاده است. آماری که با شما حرف می‌زند و مثل همان چهار عنصر آب، آتش و خاک، اینترنت هم به گونه‌ای عنصر پنجم شده است. بر همین اساس کلمه ممزوجی که درباره یکی بودن عرصه مجازی با دنیای فیزیکی مطرح شد، کاملأ صحیح است و خود من هم اعتقادی ندارم که بشود برای آن سیاستگذاری جدایی گذاشت. امروز نگاه‌ها تغییر کرده است و به نظر می‌آید که با همین موضوع بحث سیاستگذاریمان هم باید به تمام بخش‌های مختلف کشور متصل شود وبرای این عرصه هم متناسب با همه بخش‌ها تصمیم بگیریم. چون به عقیده من لازم است تا در این شرایط تمام قوانین موجودمان را مجددأ بازنگری کنیم. اتفاقأ شاید همین فرصتی باشد تا در سیاستگذاری‌ها و قوانین قبلیمان بازاندیشی داشته باشیم و در کنار خلأیی که به علت چابک نبودنمان وجود دارد، با استفاده از علوم نوین مثل بلاکچین‌ها در چابکسازی سیاستگذاری‌ها و تصمیم گیری‌ها حتی در مجلس اقدامی انجام دهیم.

میرزاپور هم در پاسخ به صحبت‌های سلجوقی گفت: پارادوکس بین زمان پاسخگویی و از سوی دیگر حفظ استقلال و امنیت کشور موضوعی بود که در نشست قبلی مطرح شد. ما هنوز نتوانستیم مسئله یک پیام رسان را حل کنیم چه برسد بخواهیم همه قوانین را متناسب با این موضوع تغییر دهیم و بازنویسی کنیم. بازهم به نظر می‌آید که این مسئله تنها مختص کشورما نیست. همانطور که در برخورد هیأت حاکم فدرال رزرو آمریکا در مورد بیت کوین می‌بینید یا موضوعاتی از این دست که در کشور‌های دیگر هم هست و آن‌ها هم مانده‌اند که چطور به این مسئله پاسخ دهند. شورا‌ها چه کاره‌اند؟

باقری نیز بحث بیت کوین را ادامه داد و افزود: در مورد مقوله بیت کوین باید بگویم که ایران هم حدود چهار سال است که در شورای فضای مجازی در حال بررسی آن است و همان جا مطالعات تطبیقی صورت گرفته که عده‌ای به آن و موارد مشابهش کالایی نگاه می‌کنند و معتقداند که باید در ساختار بازرگانی برایش تصمیم گرفته شود؛ گروهی هم به چشم پول آن را می‌بینند و می‌گویند باید در بانک‌های مرکزی به آن بپردازند. بله، درست است؛ این تنها مشکل ایران نیست و در سطح دنیا وجود دارد، اما با ابزار‌های موجودی که در حال ایجاد شدن است، شاید بشود که این تصمیم گیری با طمأنیه را حل کنیم. مثل بلاکچین‌ها که ظرفیت خوبی دارند.

فعالیت و تأثیر وجود شورا‌های مختلف مثل فضای مجازی و یا فناوری و… روی این بحث، سوالی بود که یکی از حضار در بخشی از نشست پرسید و ابتدا باقری در پاسخ به آن گفت: پاسخ به این سوال هم راحت نیست و ترجیح می‌دهم تا چند مثال بزنم. من از موسسان دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس بودم در همان زمان ها، سال 83 بود که لایحه جرایم رایانه‌ای در کنار آزادی اطلاعات و حریم خصوصی تقدیم مجلس می‌شود، در ادامه سال 88 قانون جرایم رایانه‌ای و دسترسی به اطلاعات را بدون حریم خصوصی بعد از پنج سال تصویب می‌کنند. در فاصله سال 88 تا 92 بخش‌هایی از قانون جرایم رایانه‌ای در بخش فیلترینگ و این موارد پیش می‌رود و در سوی دیگر برای دسترسی آزاد به اطلاعات و حریم خصوصی اتفاقی نمی‌افتد و تازه در سال 95 اولین جلسه کمیسیون دسترسی آزاد به اطلاعات تشکیل می‌شود. امروز از بین 2 هزار و خورده‌ای دستگاهی که باید عضو سیستم دسترسی آزاد به اطلاعات شوند، تنها 500، 600 دستگاه زحمت کشیدند عضو شدند.

وی اضافه کرد: در این جا شورا‌های می‌آیند که با تصمیم گیری هایشان کمک کنند تا بین لایه‌های ساختار هرمی که وجود دارد، یک همگرایی ایجاد کنند، اما چرا این‌ها در ایران موفق نمی‌شوند؟ چون در همه جا مثل شورای انقلاب فرهنگی، شورای عالی آب و. نیز همین طور است، بحثی که تنها به فضای مجازی برنمی گردد. ما هنوز مراحل اولیه‌ای که باید را طی نکردیم و فقط وقتی به کمبود و مشکل برمی خوریم تازه به آن فکر می‌کنیم، به همین خاطر در حوزه اجرایی می‌مانیم که چکار کنیم. ما بدون تعارف کند هستیم و سیستممان هم برای مواجه شدن با پدیده‌های این چنینی کند عمل می‌کند. حداقل در 40 سالگی انقلاب به تمامی افتخارات از مبارزه با استکبار گرفته تا پرچم‌هایی که برافراخته‌ایم توجه کنیم، ولی بدانیم که در خیلی از مسائل و تصمیم گیری هایمان اصلأ چابک نیستیم به همین دلیل رویکرد‌های پیش برندمان به اقدامات انفعالی تبدیل می‌شود. در این شرایط کارخانه‌های صنعتی از برق صنعتی، کشاورزی و … بیت کوین استخراج می‌کنند، آن وقت ما در کمیسیون‌های مختلف تازه داریم تصمیم می‌گیریم که بیت کوین خوب است یا نه.

باقری بیان کرد: حالا چرا چابک نیستیم؟ چون یاد نگرفتیم عادت‌ها و تصمیمات اشکال دارمان که باعث شکستمان شده است را بپذیریم. علاوه بر آن اصل فرآیند سیاستگذاری چیست؟ بازخورد گرفتن، آن هم بازخوردی که دقیقه‌ای باشد نه شیوه‌ای که امروز برای آن داریم.

عدم تخصیص بودجه به دولت الکترونیک و حکمرانی عصر دیجیتال هم از موارد دیگری بود کهاو از آن گفت. اتفاقی که نشان می‌دهد چنین مواردی در اولویت نیستند. باقری همچنین عنوان کرد که هیچ کدام از این‌ها به تحریم، تهدید دشمنان و این مسائل برنمی گردد بلکه همه آن‌ها به دلیل همان بحث سیاستگذاری است.

ریتم کند و ادامه دار در تصمیم گیری‌ها

بعد از این‌ها سلجوقی بحث را ادامه داد و او هم به سال‌های دور رفت و از روند کند تصویب طرح‌ها گفت و افزود: مطالعاتی که ما از حدود سال 67 درباره شورا‌ها داشتیم، نشان می‌دهد که تعداد زیادی شورا داریم و هر کاری که می‌خواهیم انجام نشود را به آن‌ها می‌سپاریم. دلیلش هم آن است که شورا‌ها اغلب خودشان را مسوول نمی‌دانند و آدم‌هایی که در آن هستند هم سعی شده تا از بزرگان کشور باشندکه آن محفل پربار باشد. این‌ها یکی دوساعت دور هم جمع می‌شوند و هیچ احساس مسوولیتی حتی نسبت به خروجی آن هم ندارند. از بین همه این‌ها تنها گاهی شورا‌هایی موفق بودند که دبیرخانه و کارشناسی قوی داشتند، در این بین شورایی که دبیرخانه هم نداشته باشد که دیگر هیچ.

وی تصریح کرد: با این حال اصل مطلب این است که ما باید جدا از بحث فضای مجازی در ساختار‌های کشور بازنگری کنیم. گاهی شاید لازم باشد جهشی عمل کنیم، موضوعی که شاید آقای باقری با آن چندان موافق نباشد، اما در 40 سال انقلابمان کم وبیش اتفاقات جهشی هم داشتیم و آن طور نبوده که حتما باید آن سیر تطور تکوینی را طی کنیم. حتی من معتقد هستم که مدیا و دانش‌های جدید به ما کمک می‌کند تا این جهش‌ها را انجام دهیم.

مسوولان به دیتا‌ها اعتقاد ندارند!

در ادامه بعد از گفت و گو‌های بین یکی از حاضران و باقری درباره بحث عنوان حکمرانی، سلجوقی با اسلاید‌هایی مقوله حکومت و شهروند‌ها را از پیش از جنگ جهانی دوم مورد بررسی قرار داد، زمانی که شهروند‌ها توسط حکومت کنترل می‌شدند، ولی با وقوع جنگ دوم و انقلاب‌های صنعتی دیگر مردم این کنترل را برنتابیدند و وارد فاز مهاجرت و فرار سرمایه و فکر‌ها شدند. در ادامه هم گسترش تکنولوژی مثل امروز باعث انتخاب شرایط معیشتی و اجتماعی تا حدی دلخواه شد، اتفاقی که به گفته او باعث شده تا لازم باشد امروز خیلی از قوانین حکومت را بازسازی و بازنگری کنیم.

سلجوقی افزود: اگر ما به ابزار و روندی که طی شده نگاه کنیم، می‌توانیم نوعی از بازنگری‌های حکومتی را شاهد باشیم، مواردی که از هر کدامشان می‌شود استفاده کرد، ولی کسانی در رأس حکومت هستند که اعتقادی به این دیتا‌ها و آمار‌ها ندارند. در واقع ما اصلأ به این اطلاعات توجه نمی‌کنیم، چه برسد به آن که بخواهیم از آن‌ها استفاده هم بکنیم. در این بین شاید باید به واقعیت‌های جامعه برگردیم، چون شرایط موجود تنها مدیریتی نیست و حتی بخشی از آن به نوع ایدلوژی حکومتی برمی گردد، این که مثلأ هر کسی که می‌خواهد حرفی بزند یا نقد کند به او برچسب ضد ولایت فقیه می‌زنند.

او در پایان صحبت هایش بعد از اعلام نظرات و صحبت‌های حاضران، از هم پوشانی سیاستگذاری‌ها و قوانین در همه عرصه‌ها گفت و از حدود 39 موردی که در مجمع تشخیص مصلحت نظام نوشته شده و خیلی از آن‌ها باهم تداخل دارند، مثال زد. اتفاقی که به گفته او در شورای عالی توسعه هم رخ داده و همه این‌ها لزوم بازنگری در سیاست‌ها را نشان می‌دهند.

• منبع خبر : دفاع پرس