دسترسی ها

صیانت از کودکان در فضای مجازی موضوعی است که توجهی ویژه را در خانواده‌ها می طلبد زیرا کودکان بیشتر و عمیقتر از دیگر گروه‌های سنی، تحت تاثیر آسیب‌های این فضا قرار می گیرند.

اگرچه دنیای مجازی برای حضور کودکان فضایی چندان مناسب نیست، اما جذابیت های استفاده از این فضا موجب شده که این روزها شمار چشمگیری از کاربران شبکه های اجتماعی را کودکان و نوجوانان تشکیل دهند.

این وضعیت زمانی می تواند بیشتر تهدیدزا باشد که خانواده ها به خصوص پدر و مادر بر فعالیت فرزند خود در فضای مجازی کنترل و نظارت نداشته باشند. آن زمان است که کودک ممکن است در دنیایی از اطلاعات و محتواهای بعضا نامناسب غرق شود؛ دنیایی که هیچگونه تناسبی با دنیای ذهنی کودکان ندارد و می تواند آسیب های جدی به آنان وارد آورد.

کودک؛ بی دفاع در فضای مجازی

وقتی یک کودک با ذهنیت، افکار، عواطف و هیجانات کودکانه در معرض فضای بی انتهای مجازی قرار می گیرد، مهارت های رویارویی با این فضا را ندارد. از این رو کودکان در برخورد با فضای مجازی بسیار آسیب پذیرند. بر اساس تحقیقات مرکز ملی فضای مجازی در حال حاضر این فضای ۶ آسیب عمده پیش روی کودکان و نوجوانان قرار می دهد. نخستین چالش، مساله حریم خصوصی است که به دلیل عدم مهارت کودکان و نوجوانان بسیار آسان مورد دستبرد دیگران واقع می شود. این گروه سنی ملاحظات افراد بزرگسال را در رعایت حریم خصوص ندارند و ممکن است دچار آسیب های جدی شوند.

دومین مخاطره، رویارویی با محتواهای نامناسبی است که ناخواسته ممکن است کودک با آن روبه رو شود. به گفته برخی روانشناسان، اثر مشاهده برخی تصاویر در سنین پایین آنقدر عمیق است که نیاز به درمان دارد. چالش بعدی ارتباطات خطرناک و نادرست احتمالی کودکان در فضای مجازی است که ممکن است حتی امنیت فیزیکی آنان را به مخاطره بیاندازد. چهارمین آسیب نیز وجود بدافزارهایی است که به دلیل مهارت فنی پایین کودکان و نوجوانان، آنان را به دام می اندازد. افرادی وجود دارند که از طریق بدافزارها کودکان و نوجوانان را دچار آسیب می کنند.

مشکل بعدی نیز به سوءاستفاده عده ای شیاد از کودکان و نوجوانان برمی گردد. به عبارت بهتر ممکن است عده ای از سودجویان به بهانه ارایه سرویس هایی به این گروه سنی، هزینه های زیادی از آنان دریافت کنند. در نهایت نیز پیوند بیش از اندازه کودک با فضای مجازی ممکن است بر رشد طبیعی، فیزیکی و اجتماعی وی اثر بگذارد. به عبارت دیگر کسب مهارت ها و شکوفایی استعدادهای وی به دلیل استفاده بیش از اندازه از فضای مجازی خدشه دار شود.

خانواده ها و نظارت بر کاربری کودکان در فضای مجازی

در حالی که برخی کودکان و نوجوانان تمایل و اصرار شدیدی به استفاده از موبایل و تبلت و کاربری در فضای مجازی دارند، برخی پدر و مادرها در نهایت تسلیم می شوند و این امکانات را در اختیار فرزندانشان می گذارند. با این همه اگر این اتفاق بدون نظارت و کنترل صورت گیرد کودکان را با مخاطرات جدی مواجه می سازد. از این رو، پدر و مادرها باید در این زمینه از ابزارهای کنترلی خود استفاده کنند و اگر خود توانایی برخورد با موضوع و مدیریت درست آن را ندارند حتما از نظرات مشاوران و متخصصان بهره مند شوند.

برخی کارشناسان بر این باورند که شگفت زده شدن و خوشحالی پدر و مادرها در زمانی که فرزند خردسالشان به امور مرتبط با اینترنت و فضای مجازی آشنایی و تسلط می یابد، مثلا هنگامی که کودکشان می تواند در اینترنت جستجو کند یا فیلم و بازی دانلود کند، تاثیری مخربی بر کودک دارد و اینکه پدر و مادر در مقابل او از این توانایی هایش تعریف و تمجید کنند، می تواند کودک را به غرق شدن بیشتر در فضای مجازی تشویق کند.

والدین نباید کودک را تشویق به فعالیت در فضای مجازی کنند بلکه باید با برخورد قاطعانه و بدون بکارگیری خشونت، به کودکان خود اجازه استفاده از موبایل یا تبلت شخصی دیگران یا حضور در شبکه های مجازی چون اینستاگرام یا تلگرام را ندهند.

اینکه از چه سنی می توان موبایل یا تبلت در اختیار کودکان قرار داد، موضوعی است که همواره مورد اختلاف روانشناسان و کارشناسان تعلیم و تربیت قرار دارد. بسیاری از کارشناسان معتقدند در سنین دبستان و راهنمایی و پیش از ورود فرزندانمان به دوران دبیرستان نباید تبلت یا موبایل در اختیار آنان قرار دهیم چرا که با این کار آسیب های روحی، جسمی و تربیتی عدیده ای از جمله ضعیف شدن چشم ها، بروز دردهای اسکلتی به ویژه درد سر و گردن، بلوغ زودرس و رشد نکردن حواس پنجگانه در فرزندان مان بروز می یابد.

با این حال آنچه در واقعیت می گذرد، تمایل شدید اغلب کودکان به استفاده از موبایل و تسلیم شدن بسیاری از پدر و مادرها در مقابل این سماجت فرزندان است. این روزها اگر چند کودک در یک جمع حضور داشته باشند، بی شک موبایل یا تبلت از مهم ترین سرگرمی های آنان است. تاسف بار آنکه، برخی والدین نه تنها در برابر خواست فرزندانشان برای استفاده از موبایل مقاومتی نمی کنند بلکه در شرایط خستگی و بی حوصلگی، برای ساکت کردن کودکان به آنها موبایل می دهند تا کودک یک جا بنشیند و شیطنت نکند! آنان بی شک از آسیبی که این بی توجهی به فرزندانشان می زند بی خبرند.

آگاهی و آموزش راهکار مقابله با آسیب ها

در مقابل کارشناسانی که معتقدند نباید به کودکان و نوجوانان تا قبل از ورود به دوران دبیرستان موبایل داد، برخی بر این باورند که می توان با فرهنگ سازی و افزایش آگاهیِ خانواده ها، حضور کودکان در فضای مجازی را به خوبی کنترل کرد. قرار دادن تبلت در اختیار کودکان با بازی هایی غیر مخرب که تهدید کننده سلامت و تربیت آنان نباشد آن هم برای دقایق یا ساعاتی مشخص در طول روز، یکی از این راهکارهاست که می تواند تا حدی از عطش کودکان برای استفاده از موبایل یا تبلت بکاهد و اجازه دهد تا آنان در فضایی که تحت نظارت و کنترل پدر و مادر است فعالیت داشته باشند.

متولیان چه وظایفی دارند؟

در کنار اهمیت و لزوم تلاش والدین برای بالا بردن آگاهی و دانش خود در زمینه چگونگی تربیت فرزندان و نحوه مدیریت حضور آنان در فضای مجازی، مسوولان نیز باید وظایف خود در این زمینه را به درستی انجام دهند.

فرهنگ سازی در سطح عمومی پیرامون نحوه استفاده از فضای مجازی و بالا بردن سواد مجازی در جامعه، یکی از مهم ترین وظایف مسوولان در این زمینه است که برای این منظور می توانند از ظرفیت هایی چون صدا و سیمای ملی کشور بهره ببرند.

مسوولان همچنین طی چند سال اخیر وعده هایی در خصوص راه اندازی اینترنت پاک برای کودکان داده اند که آنگونه که به نظر می رسد هنوز به طور کامل به این وعده ها جامه عمل نپوشانده اند.

«محمدجواد آذری‌جهرمی» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، چندی است در محافل مختلف از عزم دولت و این وزارتخانه برای راه اندازی اینترنت پاک برای کودکان سخن می گوید. وی در بهمن ماه ۹۷ در سخنانی گفت: در وزارت ارتباطات مبحث اینترنت و کودک را آغاز کرده‌ایم که این مسیر آسیب‌پذیرترین قشر جامعه در برابر فضای مجازی را ایمن می‌کند.

آذری جهرمی تصریح کرد: در این راستا باید بیشتر به اقدامات ایجابی بپردازیم اقداماتی که نتایج آن ملموس باشد نه فقط کاری صرف انجام دادن باشد.

وی در آن زمان یادآور شد که در مدت شش ‌ماه که از این رویکرد می‌گذرد، یک و نیم میلیون نفر از جامعه ۱۳ میلیونیِ مخاطبان کودک و نوجوان زیر پوشش اینترنت پاک قرار گرفته اند به گونه ای که وقتی کودک در محیط اینترنت فعال است والدین می توانند با کنترل او از فعالیت هایش مطلع شوند. این آمار اما نشان می دهد که برای رسیدن به نقطه ای که همه والدین بتوانند خیال آسوده ای از فعالیت امن کودکانشان در فضای اینترنت داشته باشند راه زیای باقی مانده که رسیدن به آن عزم جزم و مسوولیت پذیری مسوولان را می طلبد.

کوتاه سخن آنکه فعالیت کودکان در فضای مجازی بی شک مخاطراتی را برایشان به دنبال خواهد داشت؛ آسیب هایی که ممکن است برخی از آنها جبران ناپذیر باشد. از طرفی تجربه و همچنین آمارها نشان می دهد، نمی توان کودکان و نوجوانان را به طور کامل از محیط اینترنت و فضای مجازی دور نگاه داشت. از این رو خانواده ها باید برای برخورد با شرایطی که کودکشان بر استفاده از تلفن همراه و فضای مجازی اصرار دارد مهارت های لازم را کسب کنند و در خصوص چگونگی برخورد با این شرایط و نحوه درست کنترل و نظارت بر اعمال فرزندشان در فضای مجازی را بیاموزند. در این راستا، مسوولان و متولیان نیز باید همگام و همراه والدین باشند و در جهت آگاهی رسانی به خانواده ها گام های مثبت و سازنده ای بردارند.

• منبع خبر : خبرگزاری ایرنا