دسترسی ها

در دنیایی که به هر سو روی بگردانید با انبوهی از پیام‌های رسانه‌ای مواجه می‌شوید که هر کدام با مقصودی خاص برای تحت تاثیر قرار دادن شما تولید و ارسال شده‌اند، ساده انگارانه‌ترین کار پذیرش بدون بررسی و تحلیل این پیام‌هاست. شاید برای همین باشد که تا چند سال آینده دیگر مدرک تحصیلی و توانایی خواندن و نوشتن، شما را در زمره باسوادان قرار نمی‌دهد و اگر مهارت یا سواد استفاده و تحلیل پیام‌های رسانه را نداشته باشید جزو بی سوادان محسوب می‌شوید.

اهمیّت این امر سال‌ها پیش برای سایر کشورها .اضح شده بود و آن‌ها سعی در تربیت شهروندان هوشمند در مواجه با رسانه‌ها داشته‌اند چراکه می‌دانستند آسیب‌های مترتب از ناآگاهی از این فضا چگونه می‌تواند سبک زندگی و فرهنگ یک کشور را تحت تاثیر قرار داده و پله پله آن را به سمت نابودی سوق دهد.

باید یاد گرفت که در پرتو برخورد هدف‌مند با رسانه می‌توان به ایجاد ارتباط دوسویه و مشارکت‌جویانه با رسانه‌ها از یک‌سو و تقویت ساختارهای دموکراتیک جامعه در راستای مباحث نقد، مشارکت فعالانه در حوزه رسانه در بین شهروندان از سوی دیگر دست ‌یافت، بنابراین آنچه در «سواد رسانه‌ای» می‌تواند مطرح باشد، آموزش مهارت‌های لازم برای برقراری ارتباطی متفکرانه و آگاهانه با رسانه‌ها و در عین حال به وجود آوردن نگاهی دقیق، نقاد و تحلیلی به پیام‌های رسانه‌ای (نوشتاری، دیداری و شنیداری) است.

به زبان ساده اگر بخواهیم بگوییم، سواد رسانه‌ای مثل یک رژیم غذایی است که هوشمندانه مراقب است که چه موادی مناسب هستند و چه موادی مضر؛ چه چیزی را باید مصرف کرد و چه چیزی را نه و یا این‌که میزان مصرف هر ماده بر چه مبنایی باید استوار باشد.

معصومه نصیری قائم مقام انجمن سواد رسانه‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه رسانه گروه اجتماعی خبرگزاری آنا سواد رسانه‌ای را مهارتی که منجر به استفاده آگاهانه از رسانه‌ها می‌شود دانست و اظهار کرد: در کنار اینکه بدانیم فواید و مضرات چیست، سواد رسانه‌ای کمک می‌کند تحت تأثیر پیام‌های رسانه‌ای قرار نگیریم و هر چه رسانه‌ها می‌گویند را باور نکنیم و بتوانیم واقعیت را کشف کنیم.

وی افزود: سواد رسانه‌ای یعنی توانایی استفاده مفید از رسانه‌ها و انتخاب بهترین‌ها از بین انبوه برنامه‌ها، فیلم‌ها، بازی‌ها و هر چیز خواندنی و شنیدنی در فضای رسانه‌ای. سواد رسانه کمک می‌کند به جای اینکه ما برده رسانه‌ها شویم، رسانه‌ها در خدمت ما قرار گیرند و برای ما مفید باشند. سواد رسانه‌ای به ما یاد می‌دهد چطور یک شایعه را تشخیص دهیم، چطور یک بازی کامپیوتری مناسب را انتخاب کنیم، برای تماشای یک فیلم یا انیمیشن به چه نکاتی دقت کنید و چطور از موبایل استفاده کنیم و چطور با خطر کمتری در شبکه‌های اجتماعی حضور داشته باشیم.

سواد رسانه‌ای واکسینه‌شدن در مقابل رسانه‌ها است

نصیری، سواد رسانه‌ای را مانند واکسینه کردن خودمان در برابر رسانه‌ها دانست که سبب می‌شود برای همیشه سلامت بمانیم و دچار مشکل نشویم.

وی ارتقای سواد رسانه‌ای مردم، مسئولان و رسانه‌ها را دارای اهمیت دانست و درباره اینکه چگونه می‌توان سواد رسانه‌ای مردم را بالا برد گفت: آموزش تنها مسیری است که موجب توانمندی مردم در زمینه مهارت و دانش سواد رسانه‌ای می‌شود. این آموزش باید از سطوح بالا تا کودکان و نوجوانان در دستور کار باشد. البته خوشبحتانه امروز حساسیت‌ها به جهت عوارض ناشی از رسانه‌ها برای یادگیری سواد رسانه‌ای افزایش یافته است اما هنوز تا تبدیل شدن به نهضت سواد رسانه‌ای آموزی فاصله جدی داریم.

قائم مقام انجمن سواد رسانه‌ای تاکید کرد: مردم باید نسبت به این مسئله مطالبه‌گری داشته باشند و بخواهند که نهادهای آموزشی برای این مسئله برنامه‌ریزی داشته باشند. در حال حاضر نهاد رسمی آموزش کشور یعنی وزارت آموزش و پرورش تنها به یک کتاب در یک پایه یعنی پایه دهم بسنده کرده است و دانشگاه‌ها نیز ورود جدی در این زمینه نداشته‌اند. به هر حال همانطور که زمانی نهضت سوادآموزی جهت ریشه‌کنی بی سوادی در کشور در دستور کار قرار گرفت، امروزه باید آموزش فراگیر سواد رسانه‌ای با اولویت و عزم ملی در دستور کار قرار گیرد تا در کنار ارگان‌های رسمی آموزش، شهرداری‌ها از طریق خانه‌های فرهنگ و مساجد و … نیز وارد کار شده و نسبت به توانمندسازی مردم، اقدام کنند.

بی‌سوادی رسانه‌ای آب به آسیاب دشمن ریختن است

نصیری با بیان اینکه در روزگار درگیر بودن با جنگ رسانه‌ای تمام عیار علیه کشور، بی سوادی یا کم سوادی رسانه‌ای مردم اثرات و تبعات گاها غیر قابل جبرانی می‌تواند به همراه داشته باشد، مطالبه گری از سوی مردم و عزم و اراده ملی از سوی مسوولان را موجب فراگیری آموزش‌های سواد رسانه‌ای دانست.

وی درباره اینکه چگونه سواد رسانه‌ای می‌تواند به مردم در تشخیص خبر درست از نادرست کمک کند، اظهار کرد: سواد رسانه‌ای به مخاطبان کمک می‌کند در مواجهه با انواع پیام‌های رسانه‌ای از خود سؤال کنند این خبر توسط چه کسی ارسال شده است؟ چرا ارسال شده است که این سؤال ناظر بر هدف فرستنده یا تولید کننده محتواست، از چه فنونی یا شیوه‌هایی برای اینکه او را تحت تأثیر قرار دهد استفاده کرده است؟ قرار است چه سبک زندگی را برای او ایجاد کند یا از بین ببرد یا بهتر است بگوییم با هدف ایجاد چه تغییری پیام تولید شده است و اینکه در نهایت به این نکته توجه کنند که درک هر یک از ما از پیام‌های رسانه‌ای با دیگری تفاوت دارد.

قائم مقام انجمن سواد رسانه‌ای افزود: برای شناخت محتوای درست از نادرست کافی است مخاطب همان مطلب را از دو یا چند منبع رسمی دیگر پیگیری کند. از پیام‌هایی که با هدف سوء استفاده از احساسات او ساخته و پرداخته شده‌اند و از واژگان برانگیزاننده سرشار هستند، فاصله بگیرد و همواره از قانون مکث، تفکر و سپس بازنشر استفاده کند.

همه‌چیزدانی گریبان سلبریتی‌ها را گرفته است

این مدرس سواد رسانه‌ای درباره اینکه آیا سلبریتی ها می‌توانند از فضای رسانه‌ای استفاده کرده و نظر خودشان را به مردم تحمیل کنند و آیا به صرف سلبریتی بودن می‌توان در این حیطه ورود پیدا کرد، گفت: متاسفانه از آفت‌های این روزهای همه ما همه چیز دانی رسانه‌ای است که مولود شبکه‌های اجتماعی و مطالعات سطحی و اطلاعات با عمق یک بند انگشت است. این روزها همه درباره همه چیز متخصص هستند و این آفتی است که گریبان‌گیرمان شده است. این توهم دانایی مساله ای است که گریبان سلبریتی‌ها را نیز گرفته و متاسفانه شاهد اظهارنظرهای گاها غیرکارشناسی از سوی این افراد هستیم که تبعات خاص خود را نیز به همراه دارد.

قائم مقام انجمن سواد رسانه‌ای گفت: خود اینکه بدانیم کجا باید سکوت کنیم و کجا سخن بگوییم در عصر رسانه شاخص باسوادی محسوب می‌شود. در دنیا البته سلبریتی‌ها در حوزه‌های خاصی که فرهنگ سازی عمومی است و یا حوزه‌های اخلاق اجتماعی به کمک سایر نهادها آمده و یاری گر هستند اما اینکه در فعل سیاسی، بین‌المللی، پزشکی و… هم توسط سلبریتی‌ها شاهد اظهار نظر باشیم مساله‌ای است که نیاز به دقت دارد.

نصیری افزود: کنشگری‌های گروه‌های مرجع به جهت اینکه بر روی مخاطبان تأثیر دارند، باید با دقت صورت گیرد از لباس پوشیدن تا صحبت کردن و اشاعه نظر. شاید وقت آن رسیده باشد افراد در تخصص خود ورود کرده و اظهارنظر کنند و مخاطب نیز یاد بگیرد نظر تخصصی را از متخصص بشنود و قبول کند.