دسترسی ها

فضای مجازی و گسترش شبکه‌های اجتماعی مختص سن، جنس، زمان و مکان خاصی نیست و همه اقشار و افراد جامعه را در برمی‌گیرد. همه از شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی استفاده می‌کنند اما آسیب‌ها و خطرات آن متناسب با سن و جنس افراد متفاوت است. جوانان و نوجوانان قشر آسیب‌پذیر در این فضای رنگین بی‌مرز بوده و آسیب‌های دختران متفاوت از مشکلاتی است که بر سر راه پسران قرار دارد.

در این بخش به سراغ  اصغر سرکانی‌، جامعه شناس و استاد دانشگاه رفتیم و با وی در خصوص آسیب‌ای موجود بر سر راه دختران گفت‌وگو کردیم.

نافع: نقش شبکه‌های اجتماعی در آسیب‌های دختران چیست؟

سرکانی: دختران به واسطه حیا و نوع تربیت ایرانی و اسلامی در فضای حقیقی و بطن جامعه نسبت به هنجارشکنی و تخطی از چارچوب‌های اجتماعی با احتیاط رفتار می‌کنند اما در فضای مجازی بی‌هویتی و امکان تغییر نام و نشان  و شخصیت‌، جسارت خطا و لغزش را درآنها افزایش داده  و به مرور آنها را برای هنجارشکنی در جامعه آماده می کند.

بالغ بر 60 درصد افرادی که روابط صمیمانه و نامشروع را از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی آغاز کرده‌اند از ابتدا نیت سوئی نداشته و حتی تصور این امر را نیز نمی کردند. در واقع گمنامی و ارتباط با افراد غریبه این اطمینان را به شخص می‌دهد که هیچ خطری، آبرو و جایگاه اجتماعی وی را تهدید نمی‌کند و همین امر در ترغیب فرد به لغزش و عادی‌سازی برخی رفتارها نقشی بسزا دارد.

نافع: آسیب‌های مجازی در زندگی حقیقی چه نقشی دارند؟

سرکانی: فرد با ساختن هویت مجازی برای خود، وارد یک بازی مجازی می شود و باور می‌کند شخص دیگری در حال ارتکاب عمل ناشایست است و همین باور دختران نوجوان و جوان ما را در انجام برخی کارها جسور می‌کند. به عنوان مثال فرد در دنیای حقیقی در دوستی با جنس مخالف یا افراد سن بالا احتیاط می کند اما فضای مجازی به واسطه حس گمنامی و بی‌هویتی دایره دوستی‌ها را بسیار وسیع کرده و به مرور با شکستن تابوها و تکرار یک عمل به صورت مجازی، این کار در ضمیر ناخودآگاه فرد عادی شده و در عین ناباوری این رفتار هنجارشکنانه به زندگی واقعی و دنیای حقیقی فرد نیز وارد می شود.

نافع: والدین برای کاهش آسیب‌های اینترنت و فضای مجازی چه باید بکنند؟

سرکانی: قطعا خانواده به عنوان اولین نهاد اجتماعی در جامعه،  بیشترین تاثیر را در این امر دارد. البته نقش خانواده فقط تحذیر و تبیه نیست بلکه رفتار والدین، تعریف رژیم مصرف درست در خانواده برای اینترنت و فضای مجازی، رعایت کردن ساعات مجاز مصرف از سوی والدین و ارتباط نزدیک و تنگاتنگ والدین و فرزندان می‌تواند در کاهش این آسیب‌ا موثر باشد.

اگر خانواده برای ساعت‌های فراغت خود برنامه داشته باشد و زمینه‌های تعامل در بستر خانواده وجود داشته باشد می‌تواند در مقابل این آسیب و وابستگی‌های مجازی دختران بایستند و مانع به وجود آمدن آن بشود.

نافع: چه افرادی بیشتر در دام آسیب‌های فضای مجازی می افتند؟ 

سرکانی : قطعا تفاوت‌های فردی در میزان آسیب‌ها بسیار موثر است و همه به یک نسبت در این فضا آسیب‌پذیر نیستند. عموما دخترانی با اعتماد به نفس پایین و افرادی که پیوند کمتری با خانواده دارند زودتر در دام این آسیب‌ها می افتند. دخترانی که کمتر مورد توجه دوستان و آشنایان و افراد حقیقی واقع شده‌اند، نیازمند جلب توجه هستند و به واسطه نیاز به توجه و دیده شدن جزء گروه‌های پرخطر به شمار می روند. این دختران با یک هویت مجازی و شخصیت ساختگی کاستی‌های خود در دنیای حقیقی را جبران کرده و احساس اعتماد به نفس کاذب می کنند و به مرور وارد یک بازی خطرناک می‌شوند و همه داشته‌های معنوی و زیبایی‌های فطری خود را در آن می‌بازند و در نهایت در این روابط دختر بیشترین شکست را می‌خورد و بیشترین آسیب را می‌بیند.

نافع: آیا اعتیاد به اینترنت در بین دختران نیز وجود دارد؟

سرکانی: اعتیاد به اینترنت در همه افراد جامعه دیده می شود اما در بین گروه‌های مختلف وابستگی‌ها متفاوت است. در پسران نوجوان اعتیاد به بازی‌های کامپیوتری شایع‌تر است. گرچه دختران کمتر به بازی معتاد می‌شوند اما خیلی زودتر به شبکه‌های اجتماعی وابسته شده و بیشتر وقت خود را در این شبکه‌ها می‌گذرانند.  در ایران  اینستاگرام به واسطه اینکه یک شبکه اجتماعی تصویرمحور است جایگاه خاصی بین دختران دارد. جذابیت تصاویر و فیلم‌ها در این شبکه اجتماعی پر زرق و برق موجب می‌شود هر فرد با ورود به این شبکه ساعت‌ها در آن مشغول شود و گذر زمان را درک نکند.  تنوع مطالب و باز بودن فضا در اینستاگرام موجب می‌شود هر فرد با هر سلیقه و هر اعتقادی ساعت‌ها وقتش را در این شبکه صرف کند و ناخواسته در دام جریان‌های غالب این فضا قرار بگیرد.

اعتیاد به اینستاگرام اولین گام در ورود به عرصه آسیب‌های این شبکه است و پس از آن مصرف گرایی، مدگرایی، از خود بیگانگی و گرایش شدید کاربران به اعمال جراحی زیبایی را در پی دارد البته صحبت در خصوص آسیب‌های اجتماعی اینستاگرام بسیار مفصل است و نیازمند فرصت و مجالی کافی است.