دسترسی ها

در پنجمین همایش فضای مجازی پاک از «اتساینِ» @ ایرانی، با نام «در نشان» رونمایی شد. این مسئله البته انتقاداتی را برانگیخته است که در اینجا تلاش می کنیم به عنوان یک علاقمند بومی سازی فضای مجازی به برخی از این انتقادات بپردازیم.

۱- پیش از هر چیز باید توجه کرد که طراحی یک نشان البته همه چیز نیست و در فهرست مسائل فضای مجازی، طبیعتا جایگاه بالای فهرست را به خود اختصاص نمی دهد، اما برای کسانی که از فضای مجازی تنها اقتصاد و سیاست را طلب نمی کنند و ارزش حفظ زبان را در انتقال فرهنگ می‌دانند، حفظ و احیای خط و نماد بومی، جزو مسائل اساسی محسوب می شود که عمدتا راهکار ایجابی ای هم برای آن وجود ندارد. در واقع نشان ها و نمادها فشرده ای از فرهنگ یک سرزمین و تمدن هستند و به تعبیر دکتر علی_اکبر_فرهنگی به عنوان ابزارهایی در جهت ظهور و آشکارسازی اندیشه و خیال بشر استفاده می شده اند. برای مثال استفاده از نمادها در معماری، علاوه بر فضاسازی، کمک می کند که یک بنا هویت ایرانی، اسلامی و… به خود بگیرد و طبیعی است که ما برای تزریق روح ایرانی به فضای مجازی، می‌بایست چنین نمادهایی را در آنجا بسازیم و مصرف کنیم.

شکل۱- شکلک‌ها (ایموجی)های سیاه‌پوست و آسیایی نیز با هدف حفظ هویت قومی و جنسیتی در فضای مجازی طراحی شده‌اند[۱].

۲- در فضایی که شرکت ها و کسب و کارهای فضای فیزیکی و مجازی کشور ما، عمدتاً و تعمداً ترجیح می دهند، نامی انگلیسی، دوپهلو و ترکیبی برای خود برگزینند، از «اسنپ فود» و «دیجی کالا» گرفته تا «کوئیز آو کینگز» و «فون پی» و «هاتگرام»، طبیعتا هرگونه فارسی سازی، به بهبود این شرایط کمک می کند. این در حالی است که تا همین چندی پیش، بسیاری از برابرنهادها برای واژگان رایانه‌ای مورد تمسخر قرار می گرفت اما هم اکنون حتی مردم عادی کوچه بازار نیز بسیاری از این واژگان مانند «نام کاربری، کلمه عبور، ویرایش، بازارسال، درگاه بانکی، حساب کاربری، انتقال وجه، دنبال کننده و…» را می فهمند و به کار می گیرند.

۳- آیا این کار با استقبال مردم مواجه خواهد شد؟ تجربه دو دهه ما نشان می‌دهد که برای مثال انتخاب پسوند ‎.ir‏ به عنوان پسوند دامنه اینترنتی کشور، در ابتدای کار با اقبال از سوی بخش خصوصی و کسب و کارها همراه نشد، اما به مرور جای خود را پیدا کرد. همین اتفاق در رابطه با پیامک های فارسی اتفاق افتاد که یک مصوبه خوب کاهش تعرفه پیامک به خط فارسی در مقایسه با خط لاتین، بسیار در اقبال مردم به استفاده از کارکترهای فارسی در گوشی و کاهش استفاده از فونت های به اصطلاح فینگلیش موثر واقع شد. در نتیجه اگر تولید این کاراکتر را نه «هدف»، بلکه بخشی از فرایند فارسی کردن دامنه های اینترنتی (URL) بدانیم که در صورت ثبت در یونیکد می‌تواند بر روی صفحه کلید فارسی قرار بگیرد. اقدامی که در بخشی از کشورهای دنیا صورت پذیرفته است. درنشان همه کار نیست اما یک نشان است از اینکه ما اینترنت ایرانی میخواهیم.

شکل۲- یک آدرس ایمیل (رایانامه) به زبان های چینی، هندی[۲] و…

۴- آیا تغییر نشان و کاراکتر یک کار مسبوق به سابقه است و کسی در دنیا چنین کاری انجام داده است؟ اگر از دانشجویانی که در روسیه تحصیل می کنند سوال کنید، به مخاطبان خواهند گفت که روس‌ها به ویژه در رشته‌های علوم پایه و پزشکی چندان بر اصطلاحات بین‌المللی تکیه ندارند و برای همه اصطلاحات علمی، برابرنهاد پیشنهاد کرده اند. حتی در نگارش بسیاری فرمول ها نیز از حروف و اندیس های روسی استفاده می کنند. هم اکنون نیز ما برخی کاراکترهای تقسیم، ممیز، ویرگول، ریال و… را در زبان فارسی متفاوت از نوع انگلیسی آن استفاده می کنیم و جایش در صفحه کلید تعبیه شده است و چیز عجیبی برای ما نیست.

مضافا بر اینکه در سنت تاریخی ما، خوارزمی به عنوان پدر علم جبر در جهان، از حروف فارسی و عربی بهره می‌برد و بعدها این نشان ها به انگلیسی، تغییر پیدا کرد که در درازمدت شاید امکان احیای این شیوه در آموزش ریاضی کشور ما وجود داشته باشد.

شکل۳- بخشی از نمای کتاب «الجبر و المقابله» نگاشته محمد بن موسی خوارزمی دانشمند ایرانی

۵- نکته مهمتر این که بر اساس بیانیه «جمعیت توسعه فضای مجازی پاک» برای تولید این نشان، از بودجه دولتی و بیت المال هیچ استفاده نشده و طراحی این نشان توسط دانشجویان عضو سمن و به صورت داوطلبانه انجام شده است که نشان می دهد این کار به صورت مردمی و خودجوش انجام شده و از بیت المال برای آن استفاده نشده است، لذا واقعا شایسته تقدیر و ستایش خواهد بود.

در آخر و پس از این تعاریف، باید خطاب به طراحان «درنشان» گفت که فراموش نکنید این آغاز یک راه است و اگر در همین حد بماند، اساسا اقدامی صورت نگرفته است. اما اگر گام ابتدایی یک راه بزرگ درنظر گرفته شود، ارزش صرف انرژی و هزینه خواهد داشت و به قول جناب حافظ (ره) : که با این درد اگر در بند «در» مانند درمانند!

[۱] https://www.telegraph.co.uk/technology/news/11208094/Black-and-Asian-emoji-coming-soon.html

[۲] https://en.wikipedia.org/wiki/International_email

• نویسنده : محمدحسین سیاح طاهری، هدی قوامی پور
• منبع خبر : اختصاصی فمپ