دسترسی ها

یادگیری، یکی از مهمترین دغدغه‌های انسان در دوره‌های مختلف زندگی و در عرصه‌های مختلف است که باعث می‌شود انسان از هر روشی برای افزایش سطح معلومات خود در زمینه مورد علاقه‌اش استفاده کند.

با پیشرفت فناوری و تکنولوژی یکی از روش‌هایی که برخی از مراکز برای ارائه محتوای آموزشی خود به کار گرفتند، استفاده از فضای مجازی و آموزش آنلاین بود. البته این موضوع فقط مربوط به آموزش‌های خاصی بود و همه فضای آموزشی کشور را شامل نمی‌شد.

در این میان شیوع ویروس کرونا در کشور باعث تعطیلی مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی شده و ایرانیان را به استفاده بیشتر از فضای مجازی برای دسترسی به محتوا‌ی آموزشی سوق داد به طوری که امروز هر خانواده‌ای که حداقل یک عضو محصل داشته باشد با این فضا به صورت جدی درگیر است.

استفاده از فضای مجازی برای ارائه محتوای آموزشی در شرایط کنونی از طریق سایت‌ها و پیام رسان‌های مختلف صورت می‌گیرد و بخش زیادی از فعالیت افراد در این فضا را شامل شده است که مزایا و آسیب‌هایی را با خود به همراه داشته است.

محمد فروهر کارشناس فضای مجازی و مسائل اجتماعی در مصاحبه با خبرنگار حوزه دنیای ارتباطات گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان، ابعاد مختلف تاثیرات این نوع از آموزش و فعالیت در فضای مجازی را مورد بررسی قرار داد.

فضای مجازی، بُعد دوم زندگی انسان

فروهر با اشاره به اینکه امروزه فضای مجازی در زندگی انسان‌های جهان فضایی فراگیر بوده و همه افراد ناگزیر به استفاده از این فضا هستند، گفت: فضای مجازی زندگی دوم یا بعد دوم زندگی انسان است و زندگی نوینی در این فضا شکل گرفته است که فراگیری آن روند روز افزون داشته و در این راستا مدیریت و سالم سازی فضای مجازی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

او افزود: فضای مجازی مانند رسانه‌ها نیست که بتوان آن‌ها را مدیریت کرد و امکان تعیین سیاست برای ارائه محتوا در این فضا وجود ندارد، زیرا مخاطب در فضای مجازی کاربر آنلاینی است که کار تولید محتوا و خبر را در دست داشته و بر اساس اختیار خودش محتوای مورد نظرش را دنبال می‌کند.

کارشناس مسائل اجتماعی ادامه داد: مردم ناچار هستند که به سمت این فضا بیایند، اما این حضور باید با فراهم بودن زیرساخت‌ها و ملزومات اولیه انجام و رده بندی سنی، محتوایی و مرزی باید برای استفاده از فضای مجازی در کشور اعمال شود.

فضای مجازی، بستری مناسب با دسترسی آسان برای بهره‌مندی از محتوای آموزشی

فروهر درباره مزایای استفاده از فضای مجازی برای ارائه محتوای آموزشی عنوان کرد: اگر فضای مجازی نبود امکان دسترسی راحت محصلان به این حجم از آموزش وجود نداشت؛ در حال حاضر هر دانش‌آموز یا دانشجویی به راحتی با تلفن همراه یا رایانه شخصی خود به استاد و دروس خود دسترسی دارد.

او بیان کرد: هزینه کمتر، دسترسی راحت‌تر به محتوا، فراگیری بیشتر، افزایش کمیت و کیفیت از جمله مزایا و دستاورد‌های آموزش آنلاین است که بر بستر فضای مجازی ارائه می‌شود.

کارشناس مسائل اجتماعی خاطر نشان کرد: البته این نکات نباید باعث نادیده گرفته شدن مشکلات این فضای افسار گسیخته شود.

خطر درگیری نوجوانان با آسیب‌های اجتماعی فضای مجازی را فراموش نکنیم

فروهر اظهار داشت: دسترسی بدون طبقه بندی کاربران به اینترنت و البته فیلترشکن‌ها باعث آسیب‌های بسیار زیاد اجتماعی به خصوص در بین نوجوانان می‌شود.

او گفت: حتی اینترنت بدون فیلتر هم در حال حاضر وضعیت مطلوبی برای استفاده کودکان و نوجوانان ندارد، به ویژه در این شرایط که استفاده از شبکه‌هایی مانند اینستاگرام بدون محدودیت برای این قشر از جامعه فراهم است؛ در این شبکه نیز بسیاری از افراد بی محابا در حال انتشار محتوا‌ و ویدئو‌های مستهجن هستند و این خطر درگیری نوجوانان و جوانان با آسیب‌های اجتماعی را بیشتر می‌کند.

کارشناس فضای مجازی و مسائل اجتماعی تصریح کرد: برخی تغییرات مثبت در فضای مجازی پس از آغاز آموزش‌ها به صورت آنلاین مانند راه اندازی سامانه‌ای برای دسترسی دانش‌آموزان و معلمان به سامانه شاد ایجاد شده است، اما در زمینه رفع مشکلات طبقه بندی و محدودسازی دسترسی افراد به محتوا‌های موجود در فضای مجازی تغییر بالقوه‌ای را پس از شیوع ویروس کرونا و مجازی شدن آموزش دروس پایه‌های مختلف تحصیلی شاهد نبوده ایم.

مسئولان به فکر سازماندهی و مدیریت فضای افسارگسیخته مجازی باشند

فروهر ادامه داد: قرنطینه، کرونا و آموزش مجازی بهترین فرصت برای طراحی نرم افزار داخلی بسیار جذاب بود تا پس از این وضعیت هم کاربران را به دنبال خود بکشاند؛ نرم افزار شاد برای فعالیت در شرایط اضطرار وضعیت خوبی دارد، اما جذابیت خاصی برای استفاده در شرایط عادی در این سامانه وجود ندارد.

او بیان کرد: اهمیت فضای مجازی بار‌ها با مسئولان مطرح و اعلام شده است که ایجاد زیرساخت‌های بومی و توجه به مسئله استفاده از فضای مجازی باید جدی گرفته شود، اما این موضوع به خوبی مورد توجه قرار نگرفت.

این کارشناس مسائل اجتماعی عنوان کرد: پس از ورود هجمه‌ای از فضای مجازی به جامعه، متاسفانه بعضی از مسئولان به جای اینکه به فکر ساماندهی و استفاده صحیح از این فضا باشند، بیشتر به دنبال سودآوری از حضور کاربران در فضای مجازی و اینترنت هستند.

فضای مجازی، سیلی است که اگر کنترل نشود جامعه را با خود خواهد برد

فروهر با اشاره به سخنان رهبر انقلاب درباره فضای مجازی ادامه داد: فضای مجازی مانند سیلی است که اگر کنترل نشود همه چیز را نابود می‌کند، اما اگر پس از کنترل شدن به اندازه نیاز از آن استفاده شود علاوه بر اینکه آسیبی نمی‌رساند، فواید و مزایای قابل توجهی نیز دارد.

او با اشاره به مشکلات موجود در زمینه آموزش مجازی افزود: ارائه آموزش‌ها به صورت مجازی نیازمند فضای سازماندهی شده و با کیفیت تری بود، اما بستر مناسب کانالیزه شده برای این موضوع و دسترسی دانش‌آموزان و دانشجویان به آن در کشور وجود نداشت. به علاوه ارائه نشدن آموزش‌های لازم برای استفاده از این فضا توسط معلمان و دانش‌آموزان و نبود تعریف و استاندارد مشخص از آموزش مجازی قبل از شیوع ویروس کرونا، از جمله مهم‌ترین مشکلات زیربنایی آموزش مجازی است.

کارشناس مسائل اجتماعی گفت: کرونا تلنگر خوبی برای بهبود وضعیت فضای مجازی و استفاده از آن بود، اما این وضعیت هنوز به شرایط مطلوب نرسیده است. قرنطینه باعث شد که اهمیت فضای مجازی برای برخی مسئولان که این فضا را مورد کم توجهی قرار داده بودند، بدیهی شود.

در هنگام استفاده محصل از فضای مجازی برای آموزش آنلاین، چه آسیب‌هایی او را تهدید می‌کند؟

فروهر تصریح کرد: در آموزش آنلاین در کنار ویژگی‌های مثبت، مشکلات منفی نیز وجود دارد؛ نبود رده بندی سنی در این فضا، ارائه محتوای افسار گسیخته‌ای که نباید در اختیار نوجوانان کشور باشد، وجود اخاذی‌ها و زورگیری‌ها، انجام خلاف‌ها و کلاهبرداری‌ها از جمله مهم‌ترین مشکلاتی است که با توجه به افزایش استفاده کودکان و نوجوانان از فضای مجازی در شرایط کنونی، ممکن است این قشر حساس جامعه را بیش از پیش درگیر خود کند.

او کمبود آموزش‌های لازم برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان در راستای استفاده صحیح از فضای مجازی برای دسترسی به محتوای آموزشی را جزو مشکلات عمده آموزش آنلاین برشمرده و ایجاد شناسه منحصر به فرد برای کاربران فضای مجازی در راستای پیگیری و رصد دقیق افراد را یکی از روش‌های موثر برای جلوگیری از انجام خلاف‌ها در این فضا عنوان کرد.

کارشناس مسائل اجتماعی در فضای مجازی درباره برگزاری کلاس‌های آنلاین در پیام‌رسان‌های خارجی ادامه داد: بعضی از کلاس‌های مجازی در حال برگزاری در پیام رسان‌های خارجی است؛ اولا اینکه برخی از این پیام‌رسان‌ها مانند تلگرام فیلتر بوده و سوق دادن مردم به این سمت باعث افزایش فراوان آسیب‌ها می‌شود، به علاوه اطلاعاتی که این پیام‌رسان‌ها از کاربران خود در اختیار دارند، می‌تواند برای کاربر بسیار خطرناک باشد. همچنین پهنای باند استفاده شده در این فضا به سود مالکان این پیام‌رسان‌ها است.

تشکیل شبکه ملی اطلاعات، راهکاری برای بهبود وضعیت فضای مجازی کشور

فروهر با ارائه راهکار‌هایی برای حل مشکلات موجود در زمینه فضای مجازی کشور افزود: برای بهبود مشکلات فضای مجازی که در میزان دسترسی محصلان به محتوا‌های آموزشی نیز تاثیر به سزایی دارد، دو نوع اقدام زیرساختی و نرم افزاری باید صورت گیرد؛ یکی از مهم‌ترین اقدامات زیرساختی در این زمینه بومی شدن اینترنت کشور، تشکیل شبکه ملی اطلاعات و آماده سازی این شبکه برای دسترسی مردم به آن است. به علاوه نرم افزار‌های بومی جذاب باید طراحی شده و در اختیار مخاطب قرار گیرد و حمایت‌های لازم از نرم افزار‌های بومی برای بهره وری بیشتر در ارائه خدمات صورت گیرد. متاسفانه در حال حاضر خلاف این امر در کشور اتفاق افتاده و نرم افزار‌های خارجی بیش از نرم افزار‌های بومی در ایران خدمت ارائه می‌دهند.

او بیان کرد: اگر از فرصتی که مردم مجبور هستند از فضای مجازی استفاده کنند بهره برده و بتوان محتوا و نرم افزار جذاب و با کیفیتی برای مخاطب ایجاد کرد، پس از نابودی این ویروس و بازگشت فضای آموزشی به شرایط عادی نیز می‌توان از فضای مجازی استفاده بهینه کرد.

• منبع خبر : باشگاه خبرنگاران جوان