طی سالیان گذشته  اطلاعات جدید و فناوری‌های ارتباطی تغییرات زیادی کرده است و افراد تعاملات زیادی با دنیای اطراف خود دارند؛ فضای مجازی که از طریق شبکه‌های رایانه‌ای ایجاد می‌شود و با استفاده از جلوه‌های سمعی و بصری سعی در شبیه سازی دنیای واقعی دارد. فضای مجازی فرصت‌های زیادی را در امر آموزش، به اشتراک‌گذاری و ارتباط ارائه می‌دهد که تا قبل از آن ممکن نبود. این روزها موبایل و تبلت وسیله‌ای است که در دستان هر قشر و سنی از جامعه دیده می‌شود. این وسیله ارتباطی علی رغم فوایدی مانند سهولت ارتباط، مضراتی بر سلامت نوجوانان و جوانان نیز دارد. حتی گاهی موجب اعتیاد و کند شدن فرآیند یادگیری در دانش آموزان و دانشجویان  می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد که جوانان و نوجوانانی که بیش از دو ساعت در روز را صرف استفاده از رسانه‌های اجتماعی می‌کنند، بیشتر احتمال دارد که در معرض خطر ابتلا به اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب قرار گیرند. برخی از آسیبهای استفاده بیش از حد از فضای مجازی عبارتنداز:

۱)اختلالات در خواب: مطالعات متعدد نشان داده است که افزایش استفاده از رسانه‌های اجتماعی و تجهیزاتی مانند تلفن، لپ تاپ و … قبل از خواب ارتباط معنی‌داری با کیفیت پایین خواب در دانش آموزان دارد.

۲) اعتیاد به اینترنت: استفاده نامناسب از کامپیوتر و فضای مجازی می‌تواند معیارهای اعتیاد را پر کند، درکشورهای پیشرفته اعتیاد به اینترنت به عنوان یک تهدید سلامت عمومی تلقی می‌شود.
۳) ایجاد رفتارهای پرخطر جنسی:یکی از اثرات منفی استفاده بی رویه و بی هدف  از فضای مجازی بر دانش آموزان فراوانی محتواهای جنسی در شبکه های اجتماعی مختلف است. برخورد با محتوای جنسی که رفتارهای خطرناک یا غیر واقعی را به تصویر می‌کشد، اثرات منفی بر دانش آموزانی  که در آغاز تکامل هویت جنسی خود هستند، می‌گذارد. این امر موجب می‌شود که آنها انتظارات غیر معقولی از هنجارهای جنسی داشته باشند.
۳) کاهش یادگیری: دانش آموزان مبتلا به اعتیاد اینترنتی در طول زمان دچار تغییرات ساختاری خصوصا در قشر خاکستری مغز خواهند شد که می‌تواند کیفیت یادگیری و روند تحصیلات آن‌ها را مختل کند.

استفاده از فضای مجازی گرچه دارای معایب بیشماری برای فرد نوجوان می‌باشد اما اگر هدفمند و تحت نظارت والدین استفاده شود دارای مزایایی متعدد برای دانش آموز می‌باشد. برای مثال می‌توان به تشکیل گروههای کلاسی در شبکه های اجتماعی و ایجاد فرصت همفکری برای دانش آموزان جهت حل مسایل و به اشتراک گذاشتن مطالب درسی اشاره کرد. در استفاده از شبکه های مجازی برای هر فردی آنچه مهم است عبارتند از  استفاده هدفمند از فضای مجازی ، استفاده کمتر از دو ساعت در روز، قطع نشدن ارتباط فرد با دنیای واقعی و غافل نشدن فرد از سلامت روانی و جسمی خود.

• نویسنده : مهندس پژمان خفتان مدرس و مشاوره تحصیلی