اگر حاکمیت ملی کشور از دست برود دیگر قدرتی نخواهد بود که بخواهیم بحث کنیم دست چه کسی باشد پس با هر عقیده و تفکری باید تلاش کنیم که حاکمیت جمهوری اسلامی در فضای مجازی هم شکل بگیرد.

ببینید/ فیلم کامل جلسه ۱۹ مهافمپ با حضور دکتر رسول جلیلی

موضوع این جلسه ارزیابی وضعیت حکمرانی فضای مجازی ایران

دکترجلیلی در ابتدای جلسه با اشاره به خبر تشکیل جلسه شورای عالی فناوری اطلاعات گفتند:

این شورا بخاطر فعالیت موازی با شورای عالی فضای مجازی منحل شده و تنها شورای اجرایی فناوری اطلاعات از زیر مجموعه‌های دولت برای فعالیت در بخش‌های اجرایی وجود دارد اما به عمد یا سهو خبر منتشر شده از جلسه شورای اجرایی فناوری اطلاعات با عنوان جلسه‌ی شورای عالی فناوری اطلاعات در رسانه‌ها منتشر شد و البته غیبت وزیر ارتباطات و دبیر این جلسات و حضور وزیر کشور ومسئول دفتر رئیس‌جمهور به جای این افراد هم موضوع قابل توجهی است.

آخرین باری که بحث شورای عالی فناوری اطلاعات مطرح بود بحث ادغام شوراهای موازی شورایی عالی فضای مجازی مطرح شد که شامل شورای عالی فناوری اطلاعات، شورای عالی انفورماتیک، شورای عالی اطلاع رسانی ، شورای عالی امنیت فضای تبادل اطلاعات بود و قرار بر ادغام این چهار شورا در شورای عالی فضای مجازی شد. تیم دولت گفتند که در داخل دولت یک شورای داخلی برای اجرای دولت الکترونیک نیاز دارند که شورای عالی فناوری اطلاعات به شورای اجرایی فناوری اطلاعات تغییرنام داد تا در حیطه‌ی دولت بحث دولت الکترونیک را دنبال کند.

در سال جاری بعد از پنج ماه یک جلسه شورای عالی فضای مجازی تشکیل شد که هر بار ما گلایه می‌کردیم که چرا شورا تشکیل نمی‌شود گفته می‌شد که اقای رئیس‌جمهور وقت ندارند و دیگر بهانه هایی که بعد از آن جلسه که در شانزدهم تیرماه بوده خبری از جلسه بعدی نیست  و خبر جلسه  اجرایی فناوری اطلاعات و بنام شورای عالی فناوری اطلاعات با حضور رئیس‌جمهور پیام‌هایی دارد از عدم قبول شورای عالی فضای مجازی به عنوان رکن فضای مجازی کشور ، عدم قبول کار در دست شورا و مصوبه نیمه‌کاره شورای عالی فضای مجازی که بحث معماری شبکه ملی اطلاعات را در دست تصویب دارد.

 در این دوران خطیر کرونایی شبکه ملی اطلاعات نقش مهمی را ایفا میکند.

زمانی که رئیس‌جمهور نتواند به جلسه شورای عالی فضای مجازی بیاید رئیس‌مجلس و بعد از آن رئیس‌قوه قضائیه امکان برگزاری این جلسه را دارند اما این دو مسئول بنا بر مصالحی تا کنون جلسه را تشکیل نداده‌اند و عملا تشکیل جلسه‌ی شورای عالی فضای مجازی با شخص رئیس‌جمهور است و متاسفانه کار جاهایی قفل است.

بنده خیلی  تعجب کردم که چرا و چطور در این بی‌وقتی رئیس‌جمهور، شورای اجرایی فناوری اطلاعات با حضور ایشان تشکیل جلسه داده است.

سال ۹۰ که حکم شورای عالی فضای مجازی زده شد ، یکی از اصلی‌ترین مسائل مطرح شده در آن اقتدار جمهوری اسلامی در فضای مجازی بود.

آنچه که متاسفانه در ۹سال گذشته به آن توجه نشد و قربانی تبلیغات و اختلافات شد، یعنی در ۹ سال گذشته استقلال جمهوری اسلامی در فضای مجازی به نوعی ذبح شده است.

سال ۹۶ طی چهار جلسه بحث شبکه‌های اجتماعی در جمهوری اسلامی مطرح شد و مصوبه بسیار خوبی داده شد.

مصوبه این بود که فقط هر شبکه مجازی داخلی و یا خارجی که از مجاری مربوطه مثلا کمسیون تنظیم مقررات رادیویی، وزارت ارتباطات، وزارت ارشاد و هر نهاد دیگری مجوز بگیرد حق دادن خدمات به ایرانیان را دارد، این قانون تصویب و ابلاغ شد اما دریغ از اجرا، چندین بار سوال شده و عدم اجرای مصوبات شورای عالی فضای مجازی مطرح شده و قول داده شده که در جلسات بعدی لیست این قوانین اجرا نشده بیاید که نیامده است و یکی از این مصوبات اجرا نشده بحث حکمرانی جمهوری اسلامی در بحث شبکه‌های اجتماعی است.

همان چیزی که امروز ترکیه قانونش را تصویب کرده و رئیس جمهور ابلاغ کرده و به مرحله اجرا رسیده است، ما متاسفانه قانون میگذاریم، ابلاغ میشود و در اجرا گیر میکند.

باید کسانی که قوانین مصوب شده را اجرا نمی‌کنند به مردم و قوه قضاییه پاسخگو باشند.

ما قبل از ترکیه نگران حاکمیت‌مان در فضای مجازی بوده و هستیم اما کوتاهی‌هایی انجام می‌شوند که انشاالله این کوتاهی‌ها پایان بپذیرند و ما اقتدارمان در فضای مجازی را بدست بیاوریم. ترکیه کار درستی کرده و کشور هایی مانند ترکیه و جمهوری‌اسلامی که به نوعی حاکمیت درجه دو به حساب می آیند در مقابل کشورهایی که حق وتو در سازمان ملل دارند عملا چنین تصمیماتی را خواهند گرفت حتی کشورهایی مانند فرانسه و آلمان اینترنت اروپایی در مقابل اینترنت آمریکایی مطرح کردند، چین اینترنت چینی در مقابل اینترنت آمریکایی را مطرح کرده.

وقتی ۵ شرکت تحت قانون آمریکا داده‌های خیل عظیمی از جهانیان (حدود بیش از نیمی از جمعیت جهان را) دارند و بر داده‌های این‌ها حکمرانی میکنند، داد مکرون و مرکل هم در می‌آید و gdpr  بعد از این اتفاقات مطرح شد، این قانون اینقدر بحث حکمرانی دولت‌های اروپایی بر داده‌های شهروندان‌شان را با غلظت مطرح می‌کند که امروز در یک سخنرانی دانشگاه دیدم که یک بند gdpr  بیان می‌کند داده‌های اروپایی‌ها توسط سکوها حق ندارد بدون رمز شدن در جایی خارج از آنجا ذخیره شود. یعنی هر داده‌ای هرجا خواست ذخیره شود باید رمزگذاری شود.

ما بیخیالیم متاسفانه ، در مورد اینترنت ماهواره‌ای به‌یاد داریم در اتفاقات بنزینی آبانماه یکی از مسئولین آمریکایی مصاحبه کرد که ما میخواهیم اینترنت مجانی در اختیار ایرانیان قرار بدهیم، همان موقع حرف‌هایی زده شد که سفیر آمریکایی دارو به کشور ما نمی‌دهد ولی اینترنت مجانی میدهد، عقل سالمی هست که این عبارت دارو نمی‌دهیم اینترنت مجانی میدهیم را تحلیل بکند.

در مورد حفاظت از داده‌های ایرانیان طرح حامد ( حمایت از موضوع داده) در صف موضوعات شورای عالی فضای مجازی است که متاسفانه در پنج ماه گذشته یک جلسه تشکیل داده است.

طرح gdpr  ایرانی فکر کنیم به این دولت نرسد اما حداقلش این بود که ما بلافاصله در یکی از ارکانی که می‌تواند نظارت داشته باشد مصوبه‌ای می‌داشتیم تا مواردی که اطلاعات مردم مورد سو استفاده قرار میگیرند پیگیری بشود.

گفته می‌شود از نظر فنی امکان جلوگیری از فعالیت فیلترشکن‌ها نیست که حرف درستی نیست، از طرف دیگر می‌گویند قانونی برای جلوگیری از فعالیت فیلترشکن‌ها وجود ندارد، مگر ما برای دستگیری فلان سرکرده گروهک تروریستی، قانون مشخص داریم، قاضی حکم تروریست بودن فرد را صادر می‌کند و بعد نیروهای امنیتی کشور او را دستگیر می‌کنند، اینها از مصادیق جرم هستند حتما که نباید برای این موارد قانون باشد، با قوانین قبلی هم می‌توان به موضوعاتی مانند فیلترشکن‌ها وارد شد، حکم گرفت و از حریم مردم و اطلاعات جامعه و حکمرانی مرزهای مجازی کشور هم مانند مرزهای امنیتی و فیزیکی کشور دفاع کرد.

مسئولین ما در این حوزه عزم جدی ندارند و با بهانه‌هایی همراه است اما جاهایی که عزم باشد همیشه اقدامات خوبی انجام شده است.

مشخص است کسی که برنامه می‌نویسد و یک برنامه می‌سازد با سختی‌هایی که این مسیر دارد حتما عایداتی ازین فعالیت دارد و چه عایدی بهتر از این که یک سرویس بین مسیر برای استفاده از اینترنت با عنوان فیلتر شکن و vpn  مجانی یا حتی پولی داشته باشیم و بین مسیر یک کپی از این اطلاعات رد و بدل شده بردارم؟

این حداقل عقل مهندسی است و اگر این کار را نکنند باید به عقل مهندسی شان شک کرد و عقل سیاسی که ورای عقل مهندسی است.

عقل امنیتی که ورای عقل سیاسی است.

دکتر جلیلی در توضیح تهدیدات کشور آمریکا پیرامون قطع اینترنت توضیح داند :

حتما اینترنت به عنوان یک صلاح بر علیه جمهوری اسلامی مورد استفاده قرار گرفته خواهد شد، اینکه این سلاح کی و چگونه مورد استفاده قرار بگیرد بستگی به شرایط دارد، تحلیل بسیاری از کارشناسان بر این مبنی است که اینترنت ابراز بسیار مناسبی برای جمع آوری داده‌ها و رساندن محتواهای مد نظر آمریکا به داخل مرزهای جمهوری اسلامی است و به این دلیل آمریکا به سادگی این ماشه را نکشیده و فقط زمانی که بداند آسیب بزرگی به جمهوری اسلامی خواهد زد اینترنت را قطع یا دچار مشکلاتی خواهد کرد.

برای ایجاد اختلال از ابرازهای مختلفی استفاده می شود، یکی از وابستگی‌های مهم ما به اینترنت بحث جویشگر است، یعنی ما به دنبال هرچیزی که باشیم باید سلامی به گوگل کنیم بعد سرچ ما را ضبط کند و بعد هر آنچه خواست را به ما نشان دهد ، یعنی ممکن است ما از داخل ایران جست‌وجو می‌کنیم چیزی مشاهده کنیم و کسی از کشور دیگر در نتیجه‌ی همان جستوجو چیز دیگری را مشاهده کند، به این شکل می‌توان به افکار و نظرات جهت داد و در کشورها تاثیر گذار بود.

بسیاری از پلتفرم‌های ایرانی هم وابستگی‌هایی به پلتفرم‌های خارجی دارند و کشورهای دیگر به‌دنبال ادامه این وابستگی‌ها هستند تا هم به اطلاعات ایرانیان دست‌یابند و هم اگر روزی نیاز بود بتوانند مشکلاتی را به وجود آورند، همانگونه که در آشوب‌ها مشاهده‌کردیم یک پلتفرم ساده‌ی مسیریاب چگونه میتواند ضربه‌های پیش‌بینی نشده ای به ما وارد کند.

اگر آمریکا شاهد پیشرفت ما در حوزه اینترنت باشد و ببیند که جمهوری اسلامی قادر به کنترل و مدیریت اینترنت است، یکی از راهکارها برای ضربه زدن به حاکمیت مجازی جمهوری اسلامی اینترنت ماهواره‌ای خواهد بود که فکر کنم این مورد هم با موفقیت همراه نشود چرا که این موضوع صرفا برای ایران نخواهد بود و کشورهای دیگری همچون روسیه و چین هم درگیر این ماجرا خواهند شد.

دکتر جلیلی در ادامه برای تشریح بحث تهدید انگاری فضای مجازی از سوی برخی از فعالان و دلسوزان نظام توضیح دادند:

حکم تشکیل شورای عالی فضای مجازی خیلی به موقع بود، اگر ما به عنوان جمع نخبگان این اتفاق را جدی می‌گرفتیم و این فرمایش حضرت آقا که فرمودند ( اگر من وقت میداشتم فضای مجازی را مدیریت می‌کردم) را جدی می‌گرفتیم، فرصت خیلی خوبی را در اختیار داشتیم که پیش‌دستانه در این فضا فعالیت کنیم، و اگر برنامه‌ریزی شده و مدیریت شده وارد هر فضایی بشویم قطعا از فرصت‌ها به خوبی می‌توانیم استفاده کنیم.

اینکه ما از قابلیت‌ها و امکانات خارجی استفاده کنیم ایرادی ندارد اما باید تنظیم‌گری و نظارت درستی در این مورد اتفاق بیفتد.

اگر در بخش‌هایی بخش خصوصی به دلایلی نخواست یا نتوانست ورود کند دولت با ورود خود می‌تواند انگیزه ایجاد کند و شرایط را برای توسعه بهبود دهد، اما باید بدانیم توسعه فقط با هماهنگی همه بخش‌های جامعه اتفاق خواهد افتاد.

توسعه تا جایی که بشود باید توسط بخش خصوصی اتفاق بیفتد اما باید تنظیم‌گری و نظارت توسط حاکمیت باشد تا آسیب‌های اجتماعی، خانوادگی، فرهنگی، امنیتی و غیره به کشور وارد نشود.

 در مورد عرضه سهام پیامرسان‌ها و خدمات اینترنتی در بازار سرمایه به مردم دکتر جلیلی توضیح دادند:

این موضوع باید به بلوغ خود برسد، یعنی شرکتی که خدمات پیامرسانی را می‌دهد باید رشدی داشته باشد و برنامه درآمدی داشته باشد تا بتوان با توجه به آن‌ها وارد بورس بشود، پیشنهاد من این‌ است که بجای پیامرسان‌ها اول شرکت‌های دانش‌بنیان و نرم‌افزاری فضای مجازی که گردش مالی خوبی دارند وارد بورس شوند و بخشی از این سرمایه وارد فضای مجازی شود که می‌تواند منبع مالی خوبی باشد برای رشد زیرساخت‌های فضای مجازی.

در بحث قانون گذاری و مجلس در موضوع فضای مجازی دکتر جلیلی با اشاره به اینکه طیف افراد مطلع و دغدغه مند در موضوع فضای مجازی در این مجلس تقویت شده، این موضوع را نقطه امیدی برای پیشرفت قانون گذاری و نظارت مجلس در فضای مجازی دانستند و ادامه دادند که:

در فضای مجازی کمبود قوانینی به ما ضربه زده که شاید اصلی ترین ها دو سه قانون مهم بیشتر نباشند، یک اقدام مهم، تغییراتی در قانون فضای مجازی و فناوری اطلاعات است که در گذشته تصویب شده است که باید با شرایط روز مطابقت پیدا کند.

قانون حمایت از داده‌های مردم ، قوانین پیرامون فناوری‌های نوینی مانند اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی و غیره از جمله مواردی هستند که مجلس باید به آن‌ها بپردازد.

کمیسیون فضای مجازی نهاد کمکی خیلی خوبی برای شورای عالی فضای مجازی برای قانون گذاری در حوزه فضای مجازی است، در مواردی که گفته شد هیچ کمسیون یا نهادی در مجلس نمی‌تواند اقدام کند، اما این کمیسیون می‌تواند بصورت تخصصی در این موارد وارد شود، موضوع مهم دیگری که مجلس باید به آن توجه خاص داشته باشد موضوع شبکه‌ی ملی اطلاعات است که تا کنون غیر از تصویب بودجه برای آن مجلس هیچ نقشی نداشته است.

یکی از مباحث مطرح شده در رد طرح کمیسیون فضای مجازی بحث همپوشانی این کمیسیون با بخش‌های دیگر مجلس است، در این مورد دکتر جلیلی ابراز نظر کردند :

فضای مجازی با همه بخش های کشور در تعامل است و بر همه بخش‌های کشور تاثیرگذار است اما برای کمسیون فضای مجازی میتوان به دنبال عناوینی بود که همپوشانی با هیچ کمیسیونی ندارد، مواردی که رایانه مبنا و رایانه پایه هستند مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء و غیره در این موارد قرار می‌گیرند.

در مورد نسل پنجم اینترنت، دکتر جلیلی با اشاره به اینکه این تکنولوژی در حال ورود به کشور است گفتند:

هر تکنولوژیی بدون ملزومات و ملاحضاتش وارد جامعه‌ای بشود مشکل‌زا خواهد بود، ما نمی‌توانیم فناوریی که تمام مولفه‌های ساختاری آن وارداتی است را کامل بپذیریم.

در بحث ارتباط حکمرانی فضای مجازی و فرهنگ، دکتر جلیلی با اشاره به برخورد اینستاگرام با پست‌های مربوط به شهید سردار سلیمانی اضافه کردند که:

این کار حذف کردن و فیلتر کردن پست‌های مربوط به سردار سلیمانی و کارهای دیگری که به این شکل شاهد آن هستیم تصمیم ادمین اینستاگرام نیست بلکه حکمرانی ساختار ناظر بر آن است، حکمرانی یعنی همین ، فعالیت‌های پلتفرم‌ها با نگاه به بخش اقتصادی است و این حاکمیت است که باید فرهنگ حاکم و ساختار فعالیت را مشخص کند، برای مثال از طرح‌هایی که وجود دارد تفاوت تعرفه است، تعرفه برای محتوای داخلی باید به حد قابل توجهی متفاوت از تعرفه خارجی باشد.

ایراد مهمی که دکتر جلیلی به تنظیم‌گری کنونی در عرصه فضای مجازی وارد دانستند نظارت کامل بر فعالیت‌های داخلی و بی‌نظارتی کامل بر فعالیت پلفرم‌های خارجی است، ایشان در ادامه اضافه کردند که:

حتما محتوایی که در داخل توسط افرادی که حاکمیت جمهوری اسلامی راپذیرفته‌اند تولید می شود به مراتب بهتر از محتوایی است که در خارج تولید می شود.

اگر حاکمیت ملی کشور از دست برود دیگر قدرتی نخواهد بود که بخواهیم بحث کنیم دست چه کسی باشد پس با هر عقیده و تفکری باید تلاش کنیم که حاکمیت جمهوری اسلامی در فضای مجازی هم شکل بگیرد.

بیشتر بخوانید/مهافمپ۱۸ با مهندس باقرصمدی معاون ایرانسل و با موضوع لنز