دسترسی ها

نداشتن سواد رسانه‌ای افراد در فضای مجازی باعث می‌شود هویت جعلی افراد در شبکه‌های اجتماعی تقویت شود و این یک اشتباه راهبردی است که جامعه شهری مدرن را به سمتی هدایت می‌کند که افراد با شخصیت‌های چند گانه در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی ظاهر شوند.

به گزارش خبرگزاری فارس از تبریز، رفتار برخی کاربران در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی کارشناسان رسانه و ارتباطات را به این واقعیت نزدیک می‌کند که از فضای مجازی به عنوان فضای نقاب‌ها و شخصیت‌های چندگانه نام ببرند، افراد و کاربرانی که با هویت‌های جعلی و چندگانه به راحتی می‌توانند در این فضا فعالیت کرده و انواع ناهنجاری‌ها را در جامعه افزایش دهند و چون ترسی از شناخته شدن ندارند، با خیال راحت‌تر می‌توانند جولان دهند.

هویت‌های جعلی در شبکه‌های اجتماعی

شبکه‌های مجازی بستری شده‌اند برای بروز رفتارهای متفاوت در شبکه‌های مختلف اجتماعی همچون فیس‌بوک، توئیتر، اینستاگرام و تلگرام بنا به فعالیت‌هایی که در هر کدام از این شبکه‌ها دارند، عکس‌العمل‌ها و واکنش‌های متفاوتی نیز از خود نشان می‌دهند.

هر روز در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی شاهد هرزه‌نگاری‌ها و بی‌بندوباری‌های اخلاقی و کاهش فضائل اخلاقی در جامعه رسانه‌ای هستیم و افراد به خاطر گمنامی در این فضا کارکردهای رسانه‌ای ابزارهای ارتباطی را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهند.

افرادی که با هویت‌های ساختگی و جعلی در فضای مجازی فعال هستند، بیشتر به بروز چنین رفتارهایی تمایل داشته و واکنش نشان می‌دهند.

شبکه‌های اجتماعی دنیای شیشه‌ای

علی احمدی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با فارس درباره چرایی و چگونگی علت رفتار برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌گوید: شبکه‌های اجتماعی دنیای شیشه‌ای هستند که افراد بدون در نظر گرفتن برخی ملاحظات در آن فعالیت می‌کنند و خیلی از افراد علت بروز رفتارهای خود را ناشی از فشارهای اقتصادی و دچار شدن در روزمرگی دنیای حقیقی عنوان می‌کنند.

وی افزود: به نظر می‌آید یکی از مهم‌ترین عوامل بروز چنین رفتارهایی عدم شناخت افراد از همدیگر است، وقتی در یک محیط کوچک مانند یک روستا یا یک شهر افراد همدیگر را می‌شناسند ،بنابراین از انجام خیلی از رفتارها در حضور همدیگر خجالت می‌کشند و از آن خودداری می‌کنند ولی در یک شبکه اجتماعی افراد نه همدیگر را می‌بینند و نه می‌شناسند بنابراین شاهد هستیم رفتارهای غیرمنتظره و نامعقولی از کاربران رخ می‌دهد و حتی برخی از افرادی که آنها را می‌شناسند، اعلام می‌کنند که بروز چنین اعمالی از فرد مورد نظر بعید است‌ در حالی که رفتارها خیلی زننده‌تر از این حرف‌هاست.

زنجیره آموزش رسانه‌ای در کشور درجا می‌زند

وی معتقد است: در بروز چنین رفتارهایی خیلی از عوامل دخیل است که یکی از مهم‌ترین آن عوامل نداشتن آموزش در نحوه برخورد و فعالیت کاربران در شبکه‌های مجازی است، چرا که زنجیره آموزش رسانه‌ای در جامعه ما در جا می‌زند و کاربران خیال می‌کنند با داشتن یک گوشی هوشمند می‌توانند هر رفتاری که دوست دارند انجام دهند، در توئیتر به راحتی توئیت کرده، در اینستاگرام عکس‌های مدل به مدل و البته بعضا ناخوشایند خود را به اشتراک بگذارند و در تلگرام هر آنچه را که دوست دارند برای دیگران ارسال کنند.

استاد دانشگاه با اشاره به رفتار کاربران در شبکه‌های اجتماعی تصریح کرد:  وقتی کاربران با هویت حقیقی خود در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند، رفتار محافظه‌کارانه‌تری دارند ولی وقتی با هویت ناشناخته فعال هستند بسیاری از هنجارهای اجتماعی را زیر پا می‌گذارند و به رفتارهای پرخطر دست می‌زنند و از آنجایی که یکی از ویژگی‌های فضای مجازی راحتی ارتباط برقرار کردن در سراسر کشور و دنیاست، آنها بدون هیچ محدودیتی با افراد مختلف زنان و مردان طرح دوستی ریخته و اقداماتی همچون کلاهبرداری، آشکار کردن اسرار دیگران ، انتشار عکس‌ها و ویدئوی شخصی افراد را انجام می‌دهند.

افراد برای فرار از امر و نهی‌ها به فضای مجازی پناه می‌برند

وی ادامه داد: همچنین می‌توان فرار از دستورات و امر و نهی کردن‌های روزنامه توسط افراد مختلف و کاستن فشارها در زندگی حقیقی را یکی از عوامل روی آوردن مفرط و بیش از اندازه به فضای مجازی دانست چرا که بسیاری از افراد در فضای حقیقی در چارچوب خاصی با تقیدهای زیاد زندگی می‌کنند ولی در فضای مجازی حصارها شکسته شده و آنها خود را آزاد می‌بینند.

احمدی در ادامه صحبت‌های خود سواد رسانه‌ای را به عنوان یک راهکار مهم در امر تجزیه و تحلیل پیام‌های رسانه‌ای مطرح کرد و افزود: سواد رسانه‌ای یعنی فرد بتواند پیام‌هایی که دریافت و ارسال می‌کند را تجزیه و تحلیل کرده و به ماهیت، چرایی و چگونگی آن پی ببرد، باید درک کرد که سواد رسانه‌ای باعث شناخت بیشتر فضای مجازی و ماهیت شبکه‌های اجتماعی می‌شود.

استاد دانشگاه تصریح کرد: طبق تعریف یونسکو یکی از معیارهای باسواد بودن افراد در قرن ۲۱ و عصر ارتباطات داشتن سواد رسانه‌ای است و دیگر خواندن و نوشتن به تنهایی معیاری برای باسواد بودن افراد محسوب نمی‌شود.

داشتن سواد رسانه‌ای معیار باسوادی در قرن21

وی با اشاره به تغییر سبک زندگی در جامعه خاطرنشان ساخت: در حال حاضر سبک زندگی در دنیای امروز متاثر از رسانه است و بسیاری از انسان‌ها که از سواد رسانه‌ای مطلوبی برخوردار نیستند به راحتی با جریان رسانه‌ای همسو شده و شاهد تغییرات مهمی در زندگی فردی، اجتماعی، شهرنشینی،گسترش آداب و رسوم غربی، پشت پا زدن به فرهنگ دینی و اسلامی بوده و به این جهت مشاهده می‌شود رسانه‌ها بخش مهمی از زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

معصومه آفتابی، کارشناس ارشد رسانه و ارتباطات نیز در مورد سواد رسانه‌ای به فارس گفت: جامعه بستری برای تقویت رفتارهای اجتماعی است بنابراین داشتن سواد رسانه‌ای ابتدا باید در خانواده که به عنوان اولین جامعه از آن یاد می‌شود به کودکان و نوجوانان آموزش داده شود؛ وقتی نسل‌های قبل با ساختار گوشی‌‌های هوشمند و فضای مجازی آشنایی ندارند، پس مطمئنا سواد رسانه‌ای نیز ندارند، در نتیجه چگونه می‌توان از آنان انتظار داشت با داشتن اطلاعات خاصی در جهت تحلیل و ارزیابی پیام‌ها گام بردارند.

ماسک مجازی در فضای مجازی

وی ادامه داد:همچنین نمی‌توان این موضوع را با بگیر و ببندهای قانونی حل و فصل کرد، باید به فکر احیای ارزش‌های اجتماعی در داخل جامعه باشیم چرا که امروز ارزش‌های اجتماعی در جامعه افت کرده است، هر قدر ارزش‌های دینی، معنوی و اجتماعی در جامعه رشد کند به همان نسبت بهتر می‌شود، رفتار افراد در شبکه‌های اجتماعی نیز کنترل شود یعنی بالا بردن فرهنگ رفتاری افراد در فضای مجازی ناشی از ارزش‌گذاری به رفتارهای اجتماعی در بین عموم شهروندان جامعه است.

آفتابی با اشاره به اینکه افراد در فضای مجازی ماسک مجازی به چهره دارند، خاطرنشان کرد: ماسک مجازی باعث می‌شود افراد شخصیت‌های چندگانه داشته باشند و در برخورد با افراد مختلف رفتارهای متفاوتی نشان دهند مثلا یک فرد در فضای توئیتر رفتاری همراه با شوخی، مزاح، طنز و سرگرمی داشته در فیس‌بوک از زندگی شخصی خود می‌نویسد و در اینستاگرام به دنبال لایک کردن افراد و خودنمایی کردن و در تلگرام فقط در حال ارسال پیام‌هایی است که دریافت کرده یا اینکه پیام‌های دریافتی را تورق می‌کند.

کارشناس ارشد رسانه و ارتباطات ادامه داد: بروز چنین رفتارهایی بدون اینکه فرد بتواند به اهداف پشت برده این پیام‌ها پی ببرد باعث می‌شود هویت جعلی افراد در شبکه‌های اجتماعی تقویت شود و این یک اشتباه راهبردی است که جامعه شهری مدرن را به سمتی هدایت می‌کند که افراد با شخصیت‌های چندگانه در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی ظاهر شوند.

دسترسی به تمام اطلاعات برای همگان مفید نیست

آفتابی با اشاره به گسترش رسانه های هوشمند اظهار داشت: هر چند برخی افراد معتقدند گسترش رسانه‌های هوشمند و ابزارهای اطلاعاتی و شخصی شدن رسانه‌ها باعث شده تا دسترسی افراد به اطلاعات محقق شود ولی یکی از سوالات جامعه ارتباطی این است که آیا دسترسی به هر نوع اطلاعاتی برای تمامی سنین و گروه‌ها مفید و مناسب است؟ بدون شک این‌گونه نیست، برخی اطلاعات مختص گروه‌‌های سنی کودک و نوجوان  نیست و برخی اطلاعات برای بزرگسالان و افراد خاص مناسب نیست ولی گسترش این رسانه‌ها باعث شده‌اند، همه افراد یک نوع اطلاعات دریافت کرده و چون ماهیت پیام‌های رسانه‌ای را درک نمی‌کنند هر خبری را زود باور کرده و انتشار می‌دهند.

رویکرد مثبت‌گرا و آسیب‌گرا شبکه‌های مجازی

کارشناس رسانه و فضای مجازی اظهار داشت: دو رویکرد و نگاه مثبت‌گرا و آسیب‌گرا در رابطه با فضای مجازی برای ارتقای سطح بهره‌مندی از فضای رسانه‌های جدید وجود دارد، به عنوان مثال رواج شایعات و دامن زدن به بحران‌های به وجود آمده در کشور را می‌توان نمونه‌هایی از کارکرد آسیب‌گرای شبکه‌‌های اجتماعی نام برد.

وی ادامه داد: وقتی کاربران فاقد سواد رسانه‌ای بوده و توانایی مقایسه پیام‌های دریافتی را نداشته باشند، در این صورت هر محتوایی که به دستشان می‌رسد، بدون هیچ پشتوانه علمی منتشر می‌کنند و از آنجایی که در یک موضوع خاص به وجود آمده در کشور روزنامه‌نگاری بحران وجود ندارد، بنابراین می‌بینید که شایعات بیشتر از هر زمان دیگری خود را نشان می‌دهد.

نگاه مثبت‌گرا یک فرصت ملی

آفتابی، نگاه مثبت‌گرای شبکه‌های مجازی را یک فرصت اعلام کرد و گفت: در کنار همه معایبی که برای فضای مجازی می‌توان متصور  بود و ساعت‌ها و روزها در مورد نکات منفی و معایب آن حرف زد ولی فضای مجازی نکات مثبتی هم دارد که از آن جمله می‌توان به بحث‌های آموزشی و یادگیری آن اشاره کرد.

کارشناس رسانه و ارتباطات یادآور شد: ظرفیت فضای مجازی برای آموزش یک ظرفیت عظیم و گسترده است و به نوعی می‌توان گفت تسهیل آموزش یکی از مهم‌ترین کارکردهای این ابزار ارتباطی است، به عنوان مثال در حوزه بانوان الان صفحات مجازی زیادی در مورد کارآفرینی، آشپزی و آموزش صنایع دستی، خیاطی، نقاشی و گرافیک  فعالیت می‌کنند و روش‌های آموزش را سهل و آسان کرده‌اند.

بدون شک اگر هر کدام از ما شهروندان متوجه و آگاه باشیم که بیشتر پیام‌های رسانه‌ای برای کسب قدرت یا سود تنظیم شده‌اند، با داشتن سواد رسانه‌ای و ارزیابی ماهیت این نوع پیام‌ها می‌توانیم در برابر حجم انبوهی از رسانه‌هایی که در صدد تغییر سبک زندگی ما هستند، مقاومت کنیم .

نباید فراموش کرد فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی یک شمشیر دولبه است که  هم می‌تواند کاربران را دچار اطلاعات ضد و نقیض کرده و آسیب‌های جبران ناپذیری در پذیرش اطلاعات برای آنها به وجود آورد و هم اینکه به عنوان یک فرصت و ظرفیت عظیم آموزشی می‌تواند زاویه دید و نوع نگاه انسان را به پیرامون خود تغییر دهد چرا که انتخاب با خودمان است.

• منبع خبر : خبرگزاری فارس