دسترسی ها

یک پژوهشکر عنوان داشت: یکی از اقدامات اساسی در این حوزه مطالبه گری از مجلس است که با قانون‌گذاری مناسب و تعیین ردیف بودجه کافی به این حوزه به‌خصوص آموزش‌وپرورش، بتوانیم موضوع سواد فضای مجازی و رسانه‌ای را به‌طوری جدی از کودکی در آموزش‌وپرورش نهادینه کنیم.

صالح اصغری ؛ با اشاره به انبوه اطلاعات در عصر نوین گفت: انسان‌ها در طول تاریخ  سه موج را پشت سرگذارده اند.، موج اول”کشاورزی”، سپس” انقلاب صنعتی” و موج سوم “انقلاب اطلاعاتی” است.برخی اندیشمندان نیز از موج چهارم و عصر مجازی نام برده اند.در موج سوم  مبنای اقتصاد محصولات اطلاعاتی و رسانه‌ای می‌شود و از سویی دیگر فراغت رسانه ای و خانگی می شود. ابزار جابجایی مانند موج اول دیگر چهارپایان  و ازطرفی چون موج دوم خودرو، هواپیما و قطار نیستند، بلکه ابزار جابجایی محصول گرانبهای عصر حاضر (اطلاعات) فیبر نوری، شبکه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های ارتباطی و به طور کلی رسانه است.

این پژوهشگر فرهنگ و رسانه ادامه داد: در موج سوم، دیگر ما نمی‌توانیم بامهارت هایی که در دنیای کشاورزی و صنعتی کسب کرده‌ایم، زیست سالمی داشته باشیم، در دنیای جدید سرعت تغییرات بسیار بالا می‌رود و این تغییرات در دنیای فناوری منجر به آن می شود که نیازمند “سواد تکنولوژی” شویم، در ادامه و در عصر رسانه با محوریت تلویزیون و نظریه پردازانی چون مک لوهان از “سواد رسانه ای” به عنوان مهارت اصلی بیاد می شود و با ظهور اینترنت و انبوه پیام لازمه بهره برداری صحیح از آن با مفهوم “سواد اطلاعاتی و رسانه ای” عجین می‌شود.

وی ادامه داد: اتفاق بسیار مهم بعدی حوزه سایبر است که از وب ۲ گسترده‌تر است و “سواد فضای مجازی” یا “سواد اینترنتی” را می طلبد؛ این سواد علاوه بر مهارت های پیشین تمرکز خود را بر این گزاره مهم قرار می دهد که فضای مجازی تنها به‌ مثابه رسانه مد نظر قرار نمی گیرد. بلکه حوزه‌ای است که در آن زیست مجازی رخ می دهد. پرداختن به مفاهیم نوینی چون زندگی دوم، هویت آنلاین،آواتاریسم،اعتیاد اینترنتی،جامعه الحاقی و واقعیت مجازی رویکرد تئوریک و نظری دیگری را می طلبد.وقتی رهبر انقلاب  عنوان می‌کنند که فضای مجازی، فضایی است که جوان‌ها در آن تنفس می‌کنند، یعنی به‌مثابه فرهنگ به آن  نگاه می‌کنند

اصغری با اشاره به هشدارهای متناوب رهبر معظم انقلاب با عناوین، تهاجم فرهنگی، شبیخون فرهنگی، ناتوی فرهنگی و جنگ نرم در دو دهه اخیر، گفت باوجود دغدغه زیاد مسئولان اجرایی متاسفانه رویکرد علمی و روشمند به این موضوع کمتر پرداخته شده و مواجهه ای احساسی با آن داشته ایم و طی این سال‌ها فعالیت ساختارمند جدی و محتوای عمیق و مستمر مبتنی بر پژوهش های علمی برای توجه به اولویت های مخاطب تولید نشده است.

ایشان در ادامه افزود که متاسفانه رشته ارتباطات در کشور ما سابقه زیادی از سویی دیگر حوزه سواد رسانه، سواد فضای مجازی وسواد اینترنتی فضایی میان رشته ای است که بر دشواری کار می افزاید و متخصصین خاص خود را می طلبد.

این مدرس سواد رسانه ای گفت: در سال‌های اخیر اتفاقات خوبی هم در زمینه سواد رسانه‌ و فضای مجازی افتاده است برای نمونه وزارت آموزش و پرورش،سازمان تبلیغات اسلامی،سازمان بسیج، وزارت ورزش و جوانان، سازمان فضای مجازی سراج و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعالیت‌های قابل‌توجهی در  این زمینه داشته‌اند و رشد چشمگیری درزمینه تولید محتوا داشته‌ایم اما با نقطه مطلوب فاصله‌داریم.

وی ادامه داد: باوجود فعالیت های مؤسسات و سازمان ها به صورت پراکنده در حوزه آموزش عمومی می بایست مسائل آموزشی بیشتر در مراکز رسمی آموزشی مانند آموزش‌وپرورش و وزارت علوم موردتوجه واقع شود  .متاسفانه آموزش‌وپرورش دیرهنگام وارد میدان شد و کتاب تفکر و سواد رسانه‌ای پایه دهم به رقم اینکه اتفاق بسیار مهمی بود اما زیرساخت‌های لازم برای توسعه ها در سطح مدارس لحاظ نشد و حتی مدرسان و معلمان این کتاب، آموزش مناسبی جهت تدریس آن ندیده‌اند در مدارس نیز حال و هوای کنکور حاکم است و یادگیری مهارت های عملی نسبت به کنکور از اهمیت کمتری برخوردار است.ب ه نظر بنده نقشی که آموزش و پرورش در گسترش مفهوم سواد رسانه ای داشت با سایر فعالیت های سازمان ها تمایز جدی دارد و نقش بی بدیلی است.حجم مخاطب آموزش و پرورش و تالیف کتاب درسی دو مقوله بسیار مهم در ایجاد نهضت سواد رسانه محسوب می شود.

این مدرس و پژوهشگر فرهنگ و رسانه گفت: اکنون در عصری زیست می کنیم که تمامی ساحت های اجتماعی  و فرهنگی در فضای مجازی وجود دارند. حوزه سواد فضای مجازی زمینه ای است که حاکمیت می‌تواند از این فرصت استفاده کند و در عرصه عمومی خانواده ها را که مشتاقانه به این حوزه علاقه مند هستند مخاطب قرار دهد و از مسیر سواد فضای مجازی به ارتقا فرهنگ عمومی جامعه کمک کند.اما متأسفانه این فرصت در صورت عدم برنامه ریزی از دست خواهد رفت. ما واقعا دیگر فرصت آزمون‌وخطا در این موضوع نداریم.

وی ادامه داد: سازمان فنی و حرفه ای و وزارت کار نیز می توانند با رویکرد تولید و کارافرینی به سواد فضای مجازی و سواد رسانه ای بپردازند.یکی از پتانسیل های جدی سازمان فنی و حرفه ای امکان تدوین شایستگی برای عموم مردم جامعه خاصه نوجوان است.به عنوان مثال با تدوین شایستگی “نوجوان دیجیتال”  و “سواد فضای مجازی” که مدتی است در پی نگارش آن هستیم با اخذ مدرک آن توسط نوجوانان حداقل توانمندی های لازم جهت استفاده ایمن، سالم و بهمینه توسط فرزندان برای والدین احراز می شود. صداوسیما نیز می‌تواند با برنامه‌های مستمر و نه مقطعی نقش بسزایی را در ارتقای سواد رسانه‌ای ایفا کند. اما گاهی شاهد برنامه هایی در قالب تبلیغات در رسانه ملی هستیم که در تناقض با حقوق مخاطب آسیب پذیر و بهره مند از رسانه است. الحمدالله ما در حوزه بازی های رایانه ای نظام رده بندی مختصری داریم که هنوز با نقطه مطلوب فاصله دارد اما همین حداقل هنوز در حوزه رسانه های تصویری مانند فیلم و انیمیشن وجود ندارد.

اصغری افزود: در حوزه علم باید به پیشینیان آن احترام بگذاریم و سپس با رویکرد نقادانه بدان بپردازیم. درست است که  موضوع سواد رسانه‌ای از منظر تئوریک در بستر فرهنگی ایجادشده است که با ما تفاوت هایی دارد اما نقاط مشترکی جدی نیز وجود دارد. برای نمونه آن‌ها هم نگران این هستند که اخبار غیر معتبر و شایعات در جامعه گسترش پیدا نکند، یا حریم خصوصی را محترم می شمارند و حقوق کودک آنلاین را می فهمند، اما برخی نحله ها علاقه مند هستند که به هر دستاورد علمی بشری برچسب غربی و سکولار بزنند و آن را به حاشیه برانند. این مساله منجر به از بین رفتن فرصت مطالعه و بررسی تجربه گرانبهای بشری می شود و از سویی دیگر می بایست چرخ را از ابتدا خودمان ابداع کنیم.

وی ادامه داد: برای رشد در این زمینه ابتدا می‌بایست آثار دیگر کشورها درزمینه سواد رسانه‌ای را مطالعه و بعدازآن برای بومی‌سازی گام برداریم. طبیعی است که با تسلط بر بحث سوا رسانه ای درخواهیم یافت که مساله فرهنگ ما فراتر از سواد رسانه ای است و می بایست رویکرد تربیتی را در حوزه رسانه برگزینیم .قطعا رویکرد تربیت رسانه ای با فرهنگ و مسایل ما قرین تر است ولی این مهم بدون توجه به تجربه ی سایر کشور ها در حوزه سواد رسانه شدنی نیست.

اصغری گفت: ما در سواد فضای مجازی دو رویکرد سلامت و کنشگری را مد نظر داریم. مواجهه فعالانه با فضای مجازی نسبت وثیقی با سلامت جسم، روان، اجتماع و معنویت دارد و از سویی کنش گری فعال به جریان سازی، تولید محتوا و در انتها به کارآفرینی دیجیتال می انجامد. سوادرسانه‌ای که نتواند تولید داشته باشد  به درد نمی‌خورد . تولید در سواد رسانه‌ای هم باعث ارزش‌آفرینی اجتماعی و معنوی و اعتمادبه‌نفس و هم ایجاد ثروت می‌شود.

مسئول آموزش مرکز سواد فضای مجازی گفت: ما در سه ساحت مسئولیت داریم؛ مسئولیت‌پذیری سازمان های رسمی مانند وزارت ارتباطات در حوزه زیرساخت که شبکه ملی اطلاعات راراه‌اندازی کند و سرویس‌های بومی را تقویت کند. ساحت بعدی خانواده است که باید تربیت رسانه ای را در آن رقم زد و  ساحت سوم نهادهای میانی مانند سازمان های مردم نهاد، سازمان بسیج و یا سراج است که با عموم مردم  جامعه در ارتباط هستند و می‌توانند با حاکمیت هم ارتباط برقرار کنند.

وی با اشاره با ضعیف بودن کار تیمی در کشور تأکید کرد: در حوزه سواد رسانه‌ای مخاطب دست آموزش‌ و پرورش است و بخشی ازمحتوای تخصص در اختیار سازمان های مرتبط و  زیرساخت فنی در جای دیگری مدیریت می شود. به عنوان مثال تربیت مدرس را سازمان سراج به خوبی عهده دار است ، مخاطب بیرونی و نیروی پای‌کار را سازمان بسیج در اختیار دارد و کتاب درسی را آموزش و پرورش مورد حمایت قرار می دهد و سازمان های مردم نهاد با وزارت کشور و وزارت ورزش و جوانان هماهنگ هستند. اگر این نهاد و ارگان‌ها با یکدیگر هماهنگ و همکاری بیشتری داشتند شاید درزمینه سواد رسانه بسیار بهتر می‌توانستیم فعالیت داشته باشیم.

این مدرس سواد رسانه‌ای در پایان گفت: یکی از اقدامات اساسی در این حوزه مطالبه گری از مجلس است که با قانون‌گذاری مناسب و تعیین ردیف بودجه کافی به این حوزه به‌خصوص آموزش‌وپرورش، بتوانیم موضوع سواد فضای مجازی و رسانه‌ای را به‌طوری جدی از کودکی در آموزش‌وپرورش نهادینه کنیم.

• منبع خبر : فرهنگ سدید