دسترسی ها

این روزها بحث اینستاگرام و حضور داشتن در آن به یک قانون نانوشته میان جوانان و نوجوانان سراسر دنیا تبدیل شده است.

کافیست یک گوشی تلفن همراه هوشمند داشته باشید تا بتوانید با وصل شدن به اینترنت و دانلود نرم‌افزار اینستاگرام یک حساب کاربری برای خود بسازید و به جمع میلیون‌ها عضو اینستاگرام در سراسر دنیا بپیوندید و بله! شما به دنیای اعتیاد تصویری قدم گذاشته اید. به همین راحتی خواهید دید که روزانه بیش از یک ساعت از وقت مفید خود را صرف گشت زدن در پست‌های متنوع دوستان و صفحات تبلیغاتی خواهید کرد.

اگر دغدغه پست گذاشتن آن هم از نوع پست‌های خاص با عکس‌های زیبا و متن‌های جذاب و عمیق داشته باشید که دیگر هیچ، این زمان صرف شده در اینستاگرام به ۳ ساعت و بالاتر هم خواهد رسید. به همین راحتی چک کردن لایک‌ها و کامنت‌ها و تعامل با مخاطبانتان وقت زیادی از شما خواهید گرفت و بدون اینکه متوجه شوید غرق این دنیای مجازی خوش آب و رنگ خواهید شد.

در پایان روز هم بسته به پاسخی که از این فعالیتتان گرفته باشید حالتان خوب یا بد خواهد بود. حتی اگر فعالیتی هم نداشته باشید، ساعاتی از روز را به گشت و‌گذار در صفحات چشم‌نواز تبلیغاتی لباس، جواهرات، غذا، سفر و هزاران موضوع دیگر خواهید کرد و از آنجایی که توان به دست‌اوردن تمام آن چیزهای لوکس و زیبا را ندارید، دلزده و مغموم صفحات را خواهید بست. این حال بد و ناراحتی پس از ناکامی گشتن در اینستاگرام موضوع مطلب امروز ماست. با ما همراه باشید.

تصور کنید که ساعات اولیه‌ی روز است، تنها چند دقیقه پیش از خواب بیدار شده‌اید و می‌خواهید کار روزانه هر روز خود را انجام دهید؛ گوشی موبایل را بر می‌دارید و شروع به تماشای پست‌های افرادی می‌کنید که درInstagram آنها را فالو کرده‌اید. در همین‌لحظه است که متوجه موضوع مهمی می‌شوید: مردم، اکثرا خوشحال‌تر از شما به‌نظر می‌رسند مشاهده می‌کنید که یکی از دوستان‌تان به سفری دلنشین رفته است؛

دوستی دیگر به‌تازگی ازدواج کرده؛ فرد دیگری به‌تازگی از سفر خود برگشته؛ دوست دیگری اخیرا شرکت نوپایی را در یکی از شهرها تأسیس کرده؛ در همین‌حین شما با خود فکر می‌کنید که آیا شیر موجود در یخچال‌تان هنوز قابل‌خوردن است یا اگر آن را به‌همراه غلات صبحانه‌تان بخورید، دل‌درد می‌گیرید و مریض می‌شوید. اشتباه نکنید؛

اینجا قرار نیست صرفا به یک‌سری یاوه‌سرایی درباره‌ی شبکه‌های اجتماعی، اثرات مخرب پیشرفت سرسام‌آور فناوری و تغییرات حاصل‌شده در زندگی ما انسان‌ها بپردازیم؛ نه‌تنها روانشناسان بلکه قطعا عده‌ی زیاد دیگری از مردم معتقد هستند که فناوری الزاما خوب یا الزاما بد نیست؛ این به خود ما بستگی دارد که به چه‌ نحوی از آن بهره بگیریم. اما اجازه دهید به موضوع مهمی مثل اثرات مخرب اینستاگرام، یک نگاه علمی کوتاه داشته باشیم.

نگاه علمی

پیش از هر چیزی، موضوع مهمی را باید بدانید؛ اینستاگرام، اسنپ‌چت، فیسبوک و دیگر شبکه‌های اجتماعی،‌ همه و همه توسط افرادی طراحی و توسعه داده شده‌اند که روزها تلاش کرده‌اند تا بالاخره بتوانند به‌راهی دست پیدا کنند تا با اتکاء به آن، کاری کنند که شما نخواهید اپلیکیشن آنها را ببندید. درواقع هدف آن‌ها، این است که شما از اپلیکیشن‌شان همواره استفاده کنید.

مدتی پیش مقاله جالبی در هافینگتون پست درباره‌ی آثار مخرب شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام روی اعتمادبه‌نفس و سلامت روانی افراد منتشر شد که واکنش‌های متعددی را به‌دنبال داشت؛ آن مقاله،‌ یوتیوب را بهترین و اینستاگرام را بدترین شبکه‌ی اجتماعی برای سلامت روانی افراد جوان معرفی می‌کرد.

نویسنده‌ی هافینگتون پست نوشته بود:‌ «شبکه‌های اجتماعی که طبق بررسی‌های صورت‌گرفته، اعتیادآورتر از سیگار و الکل هستند، هم‌اکنون به‌شدت به‌درون زندگی جوانان نفوذ کرده‌اند؛ به‌حدی که به هنگام صحبت درباره‌ی سلامت روانی جوانان، نمی‌توان از آثار مهم شبکه‌های اجتماعی روی این مقوله چشم‌پوشی کرد.»

این یعنی شبکه‌های اجتماعی اگر به‌شکلی درست مورد استفاده قرار نگیرند، می‌توانند همان آثاری را روی ما داشته باشند که الکل و حتی مواد مخدر روی مصرف‌کنندگان‌شان دارند. هر موقع کسی پست‌های ما را لایک می‌کند یا زیر آنها کامنت می‌گذارد، در بدن‌مان دوپامین ترشح می‌شود و احساس لذت می‌کنیم.

دوپامین درواقع ترکیبی آلی است که نقشی حیاتی در بدن و مغز دارد؛ تحقیقات علمی زیادی، ارتباط بین اجتماعی بودن و میزان ترشح دوپامین در بدن را اثبات کرده‌اند. دوپامین همچنین نقش پر رنگی در اضطراب اجتماعی دارد. همین لذت ناشی از دوپامین می‌تواند وابستگی ایجاد کند و حالتی اعتیادآور به‌خود بگیرد.

نکته‌ی حائز اهمیت اینجا است که هیچ‌کس به ما نشان نداده است که چگونه به‌درستی از شبکه‌ای اجتماعی نظیر اینستاگرام استفاده کنیم؛ احتمالا بسیاری از شما حتی تا زمان خواندن این مقاله، چیزی درباره‌ی دوپامین و اثرات آن در بدن نمی‌دانستید. بنابراین به‌طور عادی هیچ نگرانی خاصی درباره‌ی استفاده‌ی بیش از حد از شبکه‌های اجتماعی نداشته‌اید.

نگارنده‌ی این مقاله که پیش‌تر به اسنپ‌چت علاقه داشته، می‌گوید که حالا بیشتر درگیر اینستاگرام شده است. وی می‌گوید یکی از اصلی‌ترین دلایلش برای علاقه به اینستاگرام، این است که می‌توان به‌سادگی در هر زمان و هر مکان لحظه‌های کوتاهی از زندگی را با دیگران به‌اشتراک گذاشت.

اما تصور کنید که ساعت ۶ عصر است و در کافی‌شاپ نشسته‌اید،‌ یک عصر جمعه‌ی دل‌انگیز با دوست خود در کافه هستید و درباره‌ی موضوعی که به آن علاقه‌ دارید،‌ بحث می‌کنید؛ در همین‌ هنگام چند نفر را درکنار خود می‌بینید که ظاهرا با هم دوست هستند؛ همگی سرشان را در گوشی فرو برده‌اند و به‌شکلی عجیب به نمایشگر آن خیره شده‌اند. این افراد با هم صحبت نمی‌کنند؛ خودشان را با گوشی سرگرم کرده‌اند، مدام ویدیوهای کوتاه می‌گیرند، روی آنها فیلتر می‌گذارند و در فضای آنلاین به‌اشتراک می‌گذارند.

برای گرفتن تصاویر سلفی، دو-سه ثانیه لبخند می‌زنند؛ لبخندی که از ته دل نیست و صرفا یک لبخند ظاهری به‌حساب می‌آید. به‌گونه‌ای عکس را ثبت می‌کنند که انگار حضور دوربین اصلا برای‌شان مهم نیست و صرفا در حال خوش‌گذرانی با دوستان هستند. همه‌ی این‌ کارها را می‌کنند تا سرانجام عکسی که برای پست‌کردن در اینستاگرام می‌گیرند، فوق‌العاده و جذاب از آب در بیاید تا نهایتا بتوانند با دو خط جمله‌ی بزرگان، آن را پست کنند و لایک بگیرند.

بگذارید توضیح درباره‌ی این بخش از مقاله را با مثالی از یکی از حساب‌های کاربری محبوب اینستاگرام آغاز کنیم. چسی کینگ یکی از نخستین اینفلوئنسرهایی است که به انتشار پست‌هایی به‌منظور افزایش آگاهی مردم درباره‌ی آثار منفی شبکه‌های اجتماعی روی سلامتی افراد پرداخت.

وی می‌گوید: «حتی آن زمان‌هایی که جثه‌ی بزرگی نداشتم، وقتی زیاد ورزش می‌کردم و غذای کمی می‌خوردم، همیشه می‌خواستم بدنم را بپوشانم؛ چرا که حس می‌کردم بدن بی‌نقص و فوق‌العاده‌ای ندارم. اما حالا اولویت اصلی‌ام این است که شاد باشم و با ظاهر فعلی‌ام احساس راحتی کنم. امروز من از بدنم و آنچه که برایم انجام می‌دهد، قدردانی می‌کنم. ما به‌دنیا نیامده‌ایم که همگی مثل عروسک باربی به‌صورت ۲۴ساعته و هفت‌روز هفته، فوق‌العاده به‌نظر برسیم. ما انسان هستیم و همگی باید این امکان را داشته باشیم که همیشه به‌طرز دیوانه‌واری احساس راحتی بکنیم و شاد باشیم.»

آمار به‌دست‌آمده از تحقیق روی ۱٬۵۰۰جوان بین ۱۴ تا ۲۴سال،‌ نشان داده است که اینستاگرام نه‌تنها روی روح و روان آنها آثاری جدی دارد، بلکه کیفیت خواب آنها را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. ظاهرا این پلتفرم به‌اشتراک‌گذاری تصویر و ویدئو، به‌نوبه‌ی خود حتی می‌تواند آثاری روی قلدری‌کردن، اضطراب، افسردگی و نوعی ترس جدی نسبت به نادیده‌گرفته‌شدن توسط اطرافیان داشته باشد.

آن‌هایی که به اینستاگرام اعتیاد پیدا می‌کنند، همواره نگرانند که نکند پستی را از دست بدهند و آن را لایک نکنند، بنابراین همیشه صفحه‌ی اصلی آن را باز می‌گذارند و ساعات طولانی از وقت خود را در این اپلیکیشن تلف می‌کنند. درواقع به‌دلیل همه‌گیر شدن اینستاگرام، امروزه سندرم FOMO (ترس از دست دادن) به‌شدت رواج یافته است.

مشکل اینجا است که اکثر مردم با خودشان روراست نیستند و در حقیقت خودِ واقعی‌شان را در فضای آنلاین نشان نمی‌دهند. موضوع بحث این نیست که اینستاگرام به‌عنوان یک پلتفرم، به‌خودیِ خود مخرب است و آثار منفی متعددی دارد؛ موضوع این‌جا است که نحوه‌ی استفاده‌ی اکثر ما از آن، درست نیست.

کاربران این شبکه‌ی اجتماعی نباید به هنگام حضور در آن، شخصیتی جدید برای خود بسازند و خود را مانند کس دیگری نشان دهند تا صرفا بتوانند فالوورهای خود را راضی نگه دارند؛ فالوورهایی که درهرصورت حتی اگر پست‌هایتان را نیز لایک کنند، در واقعیت آن‌طوری که فکرش را می‌کنید برای شما اهمیت قائل نیستند.

نباید فراموش کنیم ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که اهمیت زیادی برای زیبایی و اصطلاحا باحال‌بودن قائل است، کسی نمی‌تواند این حقیقت را پنهان کند. با این‌حال باید بدانید که اگر خودتان باشید، مقبولیت بیشتری خواهید داشت.درنهایت اگر به‌این‌خاطر که صفحه‌ی اینستاگرام شما تعداد فالوورهای زیادی ندارد، احساس ناراحتی می‌کنید و خود را آدم بدشانسی می‌دانید، به‌خاطر داشته باشید که این سنجاب کوچولوی دوست‌داشتنی، بیشتر از آنچه که فکرش را بکنید فالوور دارد! پس دست از تلاش واهی بردارید و فقط خودتان باشید.

تاثیر اینستاگرام بر جوانان

نتایج یک نظر سنجی در بریتانیا نشان می‌دهد که اینستاگرام در مقایسه با دیگر شبکه‌های اجتماعی بدترین تاثیر را بر سلامت روانی جوانان دارد. در این نظرسنجی که انجمن سلطنتی بهداشت عمومی بریتانیا انجام داده، ۱۴۷۹ کاربر شبکه‌های اجتماعی در سنین ۱۴ تا ۲۴ سال شرکت کردند و از آنها خواسته شد بگویند که شبکه‌های اجتماعی چه تاثیری بر اضطراب، افسردگی، تنهایی، آزار و تمسخر و تصویر بدن دارند.

نتایج این نظرسنجی نشان می‌دهد که اینستاگرام بدترین تاثیر را بر سلامت روانی جوانان داشته است. این شبکه اجتماعی که امکان همرسانی عکس و ویدئو را می‌دهد، بر تصویری که کاربران از بدن خود دارند، تاثیر منفی می‌گذارد. ۹۰ در صد از شرکت‌کنندگان زن در این نظر سنجی گفته‌اند که از بدن خود راضی نیستند. اینستاگرام اثر مخربی بر خواب کاربران جوان نیز دارد.

بعلاوه، این کاربران اینستاگرام، همواره ترس دارند از رخدادها بی‌خبر بمانند، باید مدام در تماس باشند تا مبادا اتفاقی بدون حضور و آگاهی آنها رخ می‌دهد. حدود ۹۰ در صد جوانان – بیشتر از هر گروه سنی دیگری – از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند و در مقابل آن آسیب پذیر هستند.

اینستاگرام می‌گوید که حفظ این شبکه اجتماعی به عنوان مکانی امن و حامی جوانان از اولویت‌هایش است. سازمان‌های خیریه سلامت روان از اینستاگرام خواسته‌اند تا ایمنی کاربران خود را افزایش دهد. انجمن سلطنتی بهداشت عمومی می‌گوید شبکه‌های اجتماعی باید به کاربرانی که از این شبکه‌ها زیاد استفاده می‌کنند، هشدار بدهد و کسانی را که دچار مشکلات روانی هستند، شناسایی کند.

اینستاگرام می‌گوید که ابزارها و اصلاحات را برای نحوه مقابله با زورگویی فراهم کرده و به کاربرانش پیش از نمایش محتوای خاص هشدار می‌دهد. در گزارش انجمن سلطنتی بهداشت عمومی آمده که شبکه‌‎های اجتماعی ممکن است به “بحران سلامت روان در میان کاربران جوان دامن بزند”.

از سوی دیگر، در این گزارش آمده که شبکه‌های اجتماعی می‌توانند تاثیر مثبت هم داشته باشند. بر اساس این نتایج، اینستاگرام، بطور نمونه، می‌تواند در مواردی مانند بیان احساسات فردی و شناخت فرد از خود نقش مثبت داشته باشد. بر اساس نتایج این نظر سنجی، یوتیوب بیشتر از دیگر رسانه‌های اجتماعی همچون توییتر، فیسبوک، اسنپ‌چت و اینستاگرام بر سلامت روانی جوانان تاثیر مثبت دارد.