دسترسی ها

پیام‌رسان‌هایی در کشور راه‌اندازی شدند که می‌توانستند جایگزین تلگرام شوند اما پروژه جانشینی آنها با موفقیت انجام نشد، البته کارشناسان معتقدند پیام‌رسان‌های بومی با انجام برنامه‌ریزی‌هایی می‌توانند جایگزین تلگرام شوند؛ در این باره با پژوهشگر فضای مجازی گفت‌وگو کردیم.

از ماه پایانی سال ۹۶ بود که زمزمه‌های فیلتر تلگرام در رسانه ها و فضای مجازی شنیده می شد، تلگرامی که توانسته بود پس از وایبر، انتخاب اکثریت مردم برای  جایگزینی به عنوان شبکه اجتماعی باشد.

تلگرام یک سرویس پیام رسان روسی است که توانسته در کشورهای مختلف جای خود را باز کند و در ایران نیز به عنوان یک پیام رسان محبوبیت پیدا کرد، چرا که مردم توانستند در بستر آن، کسب و کارهای خرد و نوپای خود را راه اندازی کنند، همین دلایل کافی بود تا دل کندن از این پیام رسان برای مردم سخت باشد.

با این حال، پیام رسان‌هایی در کشور بر پایه مدل‌های نوین شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های معتبر، ساخته و راه اندازی شدند و این پتانسیل وجود داشت که جایگزین  تلگرام شوند اما پروژه جانشینی آنها با موفقیت انجام نشد، دلایل مختلفی را برای این عدم جایگزینی، کارشناسان و صاحب نظران حوزه فناوری  اطلاعات و جامعه شناسان مطرح کردند که تمامی این موارد را باید مسؤولان در نظر گرفته و چاره ای برای آن بیندیشند.

همچنین تعداد زیادی با ثبت سوژه هایی نظیر فیلترینگ یا عدم فیلترینگ تلگرام تا چه زمانی  ادامه پیدا خواهد کرد  یا تشکیل کمپین نه به تلگرام، در خواست کردند تا  فعالان فضای مجازی با تشکیل کمپین‌های منطقه‌ای و ملی تلگرام را تحریم کنند.

برای آشنایی بیشتر با این موضوع و پیگیری علل عدم موفقیت پیام رسان های بومی در جایگزینی تلگرام با سید علیرضا آل داود، پژوهشگر فضای مجازی گفت‌وگو کردیم که در ادامه ، مشروح این مصاحبه را می خوانید.

وی در این گفت‌وگو از دلایل ناکامی پیام رسان‌های بومی گفت و البته نقشی که نهادهای مرتبط دولتی برای این جایگزینی داشتند.

آنچه در این گفت‌وگو می خوانید:

* ارائه پهنای باند مناسب، بزرگترین انتظار پیام رسان‌ها از وزارت ارتباطات

* حصر رسانه‌ای دشمن با پیام رسان و شبکه غربی

* دلیل عدم استقبال از اجماع و اتصال پیام رسان‌های بومی

* نقش وزارت ارتباطات در جایگزین شدن پیام رسان بومی

* عواقب دو پوسته ای شدن تلگرام چه بود؟

در ابتدا توضیح دهید که چرا در دوره‌ای که تلگرام فیلتر شد، یک پیام رسان بومی نتوانست جایگزین آن شود؟

آل داود: طراحی پیام رسان از نظر فنی و زیر ساختی از مباحث مرتبط با لبه تکنولوژی و در حوزه تکنولوژی های سطح بالا است که خوشبختانه با تلاش شبانه روزی فرزندان نخبه ایران اسلامی ما در این خصوص توانسته ایم موفق عمل کنیم.

حصر رسانه ای دشمن با پیام رسان و شبکه غربی

متاسفانه امروز ما در حصر رسانه ای دشمن با پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی غربی قرار گرفته ایم و شاهد سرقت طلای بیگ دیتا از کشور توسط آنان هستیم و این  سرویس‌ها و خدمات بستر جنگ شناختی هیبریدی دشمن شده اند.

رهبر فرزانه انقلاب در بیانیه گام دوم انقلاب دستور به شکستن این محاصره تبلیغاتی داده اند که از راه های آن حمایت از پیام رسان و شبکه های اجتماعی بومی در کنار ارتقای سواد و دانش رسانه ای مردم در این دنیای رسانه ای شده است.

اما نکته بسیار مهم که می‌توانست نقطه عطف و رشد پیام رسان های داخلی باشد، شکستن انحصار برای رقیب تقویت شده خارجی یعنی تلگرام که از سوی چند دستگاه اطلاعاتی امنیتی غربی پشتیبانی می‌شود، در این عرصه بود که متاسفانه این انحصار به دلیل برخی کم کاری ها و بیشتر به دلیل خنجر از پشت جریان نفوذ به آنان شکسته نشد.

عواقب دو پوسته ای شدن تلگرام

متاسفانه جریانی داخل کشور، شبکه رسانه ای  برای خودش در تلگرام ساخته بود و جای تاسف دارد که این جریان به‌جای در نظر گرفتن مصالح ملی تنها به منافع حزبی و سیاسی خود در این پیام رسان می پرداخت. همین نوع نگاه باعث شد حتی با وجود فیلترینگ تلگرام دو پوسته ای که قرار بود موقتا و با زمان محدود نقش واسط برای تلگرام و مردم را بازی کنند تا مردم از این پیام رسان به پیام رسان های داخلی کوچ کنند، تبدیل به جایگزین بلند مدت تلگرام شدند و این گونه بود که این دو پوسته نقش تنفس مصنوعی برای تلگرام را بازی کردند.

نکته مهم بعدی اینجاست که بسیاری از افراد در زمان مسدود سازی تلگرام سوال می‌کردند مگر پیام رسان های داخلی توان فنی و کاربری لازم را دارند که جایگزین تلگرام شوند؟  پاسخ این سوال روشن بود، بله! توان فنی داشتند و ما هنوز نمی دانیم مرجع برخی که چشم بسته از عدم توانایی این پیام رسان های داخلی صحبت می‌کردند کجا بود؟! طبق بررسی های فنی پیام رسان های داخلی در صورت حمایت های داخلی می‌توانستند جایگزین تلگرام شوند که متاسفانه این حمایت ها بسیار بسیار محدود انجام شد.

نقش پررنگ وزارت ارتباطات در جایگزین شدن پیام رسان بومی

اما باید در نظر داشت که حتی با وجود مصوبه ای در مرکز ملی فضای مجازی که سند آن در سایت این مرکز قابل دریافت است باید دستگاه های مختلف برای حمایت از پیام رسان های اجتماعی داخلی ورود می کردند که در این میان صدا و سیما به اکثر وظایفش عمل کرد و متاسفانه دستگاه های دولتی وظایف‌شان را کامل انجام ندادند که نقش وزارت ارتباطات در این بین بسیار پر رنگ است.

 ایده همکاری پیام رسان ها با یکدیگر و اینکه هر کاربر در یک اپلیکیشن بتواند با کاربر دیگر در اپلیکیشن دیگری ارتباط داشته باشد را آسیب شناسی کنید؟این ایده خوب بود؟ چرا این ایده عملیاتی نشد؟

آل داود: ایده اتصال پیام رسان های داخلی با یکدیگر به نظرم ایده بسیار خوبی بود، چرا که الان این چند پیام رسان داخلی بسیار خوب توانستند در کشور خدمات ارائه دهند و در صورت اتصال به یکدیگر می توانند فضای رقابتی خوبی را در کشور آن هم با محدودسازی پیام رسان های غربی توسط دولت به‌وجود بیاورند و علاوه بر اشتغال زایی از خروج هزاران میلیارد ارز از کشور که برای اینترنت بین المللی هزینه می شود خودداری کنند.

دلیل عدم استقبال از اجماع و اتصال  پیام رسان‌های بومی

متاسفانه به دلیل فراهم نبودن شرایط رقابتی و سنگینی کفه ترازو به سمت تلگرام(و پوسته هایش) پیام رسان های داخلی بنا به شرایطی که باید مدیرانشان در این خصوص اظهار نظر کنند از این ایده خیلی استقبال نکردند.

رقابت با تلگرام؛ ممکن یا غیر ممکن؟

 آیا می توان در حال حاضر برای رقابت با تلگرام وارد عمل شد؟

آل داود: بله، بسیاری از کشور ها مانند کره جنوبی، چین، آمریکا بیشترین سرمایه‌گذاری شان را بر روی پیام رسان های بومی خود انجام داده اند، مثلا در کره جنوبی پیام رسان کاکائوتاک، در چین ویچت، در آمریکا واتس اپ نمونه های خوبی در برابر چشمان ما هستند که هم از ظرفیت داخلی استفاده می کنند و هم توانسته اند به صورت بین المللی خدمات قابل قبولی را ارائه دهند و برای کشورشان علاوه بر درآمدزایی، اشتغالزایی، تولید بیگ دیتا (داده انبوه) هم کنند که در این جنگ شناختی ترکیبی امروز از مهمترین لوازم برای حکمرانی سایبری و تسلط و مدیریت افکار عمومی در دنیا است.

اندر قابلیت‌های تلگرام

 تلگرام چه مزایایی دارد که پیام رسان های داخلی ندارند؟

آل داود: تلگرام مزیت خاصی نسبت به پیام رسان های داخلی ندارد و حتی برخی پیام رسان های داخلی مزیت هایی فراتر از تلگرام دارند اما نکته ای که باعث شده مردم ما فکر کنند تلگرام بسیار قوی است و نمونه ای نمی تواند داشته باشد به تبلیغات اشتباه و فراگیری بی حساب این پیام رسان در سال های ۹۴ و ۹۵ بر می‌گردد و جالب اینجاست در آن سال ها بسیاری از مردم ما گوشی هوشمند برای داشتن تلگرام خریداری کردند و چون نخستین تجربه حضور آنها در فضای مجازی با تلگرام بوده است و نمونه های دیگری را ندیده بودند و از آن مهم تر با مباحث سواد رسانه ای هم آشنا نبودند این تفکر نادرست در آنها ایجاد شده است.

مثلا در یکی از از پیام رسان های داخلی چندین بانک مشغول ارائه خدمات هستند و کم کم دارند به بستر های اجرای دولت الکترونیک تبدیل می شوند و این یعنی یک شهروند در آینده نزدیک برای بسیاری از فعالیت های خود نظیر بانک تنها با نصب یک پیام رسان در منزل یا محل کار بدون نیاز به مسافرت های شهری میتواند آن فعالیت ها را با هزینه ای اندک و وقت بسیار کم انجام دهد.

حمایت از پیام رسان بومی

 چگونه می توان از پیام رسان های بومی حمایت کرد؟

آل داود:  اجرای صادقانه سند حمایت از پیام رسان های اجتماعی داخلی یکی از مهمترین راه های حمایت از پیام رسان های بومی است. در کنار آن مدیریت ورود بی حساب و کتاب پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی غربی به کشور که تابع قوانین ما نیستند، بستر حملات تروریستی رسانه ای، امنیتی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی شده اند، بستر جنگ شناختی هیبریدی هستند و متاسفانه به صورت یکطرفه در حال تقویت جریان غربگرا در داخل کشور هستند، نیز اهمیت دارد.

ارائه پهنای باند مناسب، بزرگترین انتظار پیام رسان‌ها از وزارت ارتباطات

ارائه پهنای باند مناسب و زیر ساخت های سخت افزاری قابل قبول به این پیام رسان ها، ارائه وام های مناسب نه مانند وام ۵ میلیاردی که باید ظرف ۳ سال با شرایط سخت بازگردانده شود  از دیگر راه های حمایت از پیام رسان های داخلی است.

داشتن پیوست رسانه ای برای ورود تجهیزات مرتبط با فضای مجازی مانند گوشی، تبلت، تلویزیون، گجت های پوشیدنی هوشمند، تجهزات مرتبط با اینترنت اشیاء  از دیگر راه‌های حمایت از سرویس ها و خدمات بومی در کشور است به این صورت که وقتی ابزار هوشمندی وارد کشور می شود اگر سرویس بومی برای آن وجود دارد حتما آن شرکت وارد کننده موظف شود سرویس داخلی را به صورت پیش فرض جایگزین سرویس خارجی کند به عنوان مثال وقتی موتور جستجوی بومی داریم باید این موتور جستجو در داخل کشور به صورت پیش فرض بر روی آن ابزار هوشمند باشد یا در بحث پیام رسان نیز باید این اتفاق رخ دهد.

 آیا ایجاد و راه اندازی کسب و کار در بستر این پیام رسان‌های داخلی  می تواند کمک به فراگیر شدن‌شان کند ؟

آل داود: بله، کسب و کار های نوپا می‌توانند در بستر پیام رسان ها رشد کنند و هرچه تنوع خدمات در این پیام رسان ها به خصوص در حوزه های مرتبط با مسائل خدماتی اجتماعی و اقتصادی و شهروندی بیشتر شود، قطعا استقبال مردم نیز از آنها بیشتر خواهد شد، وقتی فردی با نصب یک یا چند پیام رسان ببیند به اکثر نیازهای روزانه اش پاسخ داده می شود قطعا به سمت استفاده از این سرویس ها و خدمات بومی خواهد رفت اما باز هم باید در نظر داشت که اگر سرویس های خارجی که بازار رقابتی بومی در کشور را دچار چالش و بی نظمی کرده اند مدیریت نشوند کار برای رشد پیام رسان ها و دیگر سرویس های بومی سخت خواهد شد.

• منبع خبر : خبرگزاری فارس