دسترسی ها

آمارهای به دست آمده، رشد روزافزون استفاده از فضای مجازی در ایران و سایر نقاط جهان را نشان می‌دهد و تقریبا بسیاری از ابعاد زندگی روزمره با فضای مجازی گره خورده است. این رشد که در سه سال اخیر با ارائه ارتباطات باندپهن سیار (نسل سوم و بالاتر) شتاب گرفته است، به حدی است که تصور انجام بسیاری از امور بدون استفاده از فضای مجازی دشوار است.

مزایای استفاده از فضای مجازی بر کسی پوشیده نیست و هر روز نیز این موارد بیشتر می‌شود، اما توجه به مزایای استفاده از فضای مجازی نباید ما را از آسیب‌های آن غافل کند. همان طور که مقام معظم رهبری در ۲۶ آذر سال ۱۳۸۱ در دیدار به اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی فرمودند: «اینترنت یکی از نعم بزرگ الهی است، اما در عین حال یک نقمت بزرگ هم هست؛ یعنی یک چاقوی دو دم و خطرناک».
در یک دسته‌بندی کلی می‌توان سه نوع رابطه بین فضای مجازی و آسیب‌های اجتماعی را برشمرد و بر این مبنا آسیب‌های اجتماعی مشخص شده توسط شورای اجتماعی کشور را نیز دسته‌بندی کرد.

۱٫ آسیب‌های اجتماعی که با فضای مجازی ارتباط زیادی دارد

این دسته شامل آسیب‌هایی است که پیش از ظهور فضای مجازی نیز کم و بیش وجود داشته‌اند و فضای مجازی نقشی تسهیل‌کننده، تشدیدکننده و یا مکمل را در رابطه با آنها می‌تواند ایفا ‌کند. به عبارت دیگر، چه فضای مجازی در دسترس باشد و چه نباشد، این آسیب‌ها در جامعه وجود دارند، هرچند فضای مجازی می‌تواند آنها را تشدید کند. از میان آسیب‌های مورد نظر شورای اجتماعی کشور، موارد ذیل در این دسته قرار می‌گیرند: اعتیاد به مواد مخدر، مصرف مشروبات الکلی، طلاق، مفاسد اخلاقی، امنیت عمومی (سرقت، نزاع، خشونت، پرخاشگری و قتل)، بی‌اعتمادی اجتماعی، رفتارهای پرخطر و اختلالات روانی (خودکشی)، آسیب‌ها و تهدیدهای امنیتی، نارضایتی از نظام اداری و اجرایی.
البته باید توجه داشت که فضای مجازی در گسترش و تغییر ماهیت برخی از این آسیب‌ها، بخصوص مفاسد اخلاقی، چنان نقش مهم و اساسی ایفا کرده است، که می‌توانند در زمره آسیب‌های ماهیتی نیز قرار بگیرد.

۲٫ آسیب‌های ماهیتی فضای مجازی

منظور آسیب‌هایی است که به ساختار و ویژگی‌های ماهوی و ذاتی فضای مجازی برمی‌گردد و پیش از ایجاد فضای مجازی وجود نداشته‌اند و با حذف فضای مجازی، آنها نیز از بین می‌روند. به عبارت دیگر، حتی اگر پیام‌های ردوبدل شده در فضای مجازی اموری مثبت و متعالی باشند، باز هم در درازمدت مشکلاتی را برای استفاده‌کنندگان خود به وجود می‌آورد. اعتیاد به اینترنت و اشتغال زیاد به سرگرمی‌های مجازی و بازی‌های رایانه‌ای، کندذهنی و تنبلی مغز، اضافه بار اطلاعات، ضعف سواد فضای مجازی از این زمره‌اند.

در گزارشی که توسط محققان دانشگاه هنگ کنگ در سال ۲۰۱۳ انجام و نتایج آن منتشر شده، آمده است که ۶ درصد از جمعیت ۷ میلیارد نفری کره زمین حدود ۴۲۰ میلیون نفر به اینترنت معتاد هستند. همچنین آمارها نشان می دهد چین با یک میلیارد و سیصد نفر جمعیت، ۲۴ میلیون نوجوان معتاد به اینترنت دارد و این موضوع باعث راه اندازی ۴۰۰ موسسه و ۲۵۰ کمپ های ترک اعتیاد در این کشور شده است. احساس تنهایی و افسردگی، تغییر سبک زندگی، بروز مشکلات در روابط زناشویی، کم شدن ارتباط میان افراد با اعضای خانواده و خویشاوندان، انزواطلبی و بحران هویت، برخی از این پیامدها و آسیب‌های پدیده اعتیاد اینترنتی به شمار می رود.

۳٫ آسیب‌های اجتماعی که در فضای مجازی حضور کمرنگ دارند و حضور فضای مجازی در آنها موثر برآورد نمی شود

آسیب‌های اجتماعی‌ای که یا ارتباطی با فضای مجازی ندارند یا تاثیر فضای مجازی بر آنها از زمره علل بعیده محسوب می‌شود. در مجموعه آسیب‌های مشخص شده از سوی شورای اجتماعی کشور موارد ذیل در این دسته قرار می‌گیرند: مناطق بحرانی و حاد (نظیر مناطقی که بیکاری در آنها بشدت زیاد است)، زندانیان و خانواده زندانیان، زنان سرپرست خانوار، مدیریت سواحل و تفرجگاه‌ها، حاشیه‌نشینی و بافت فرسوده، آسیب‌های اجتماعی کودکان (نظیر بدسرپرستی و کودکان کار)، فقر و نابرابری.

• منبع خبر : خبرگزاری تسنیم