دسترسی ها

این روزها بخش عمده ای از زندگی روزمره‌ی مردم در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی همچون توییتر، تلگرام و اینستاگرام و… می گذرد و به همین واسطه این شبکه‌ها نقش مهمی  در تعیین  الگوی زندگی انسان‌ها ایفا می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی در جهت پرداختن به موضوعات گوناگون بسیار فعالند و اعضای جامعه به عنوان یکی از راه‌های اساسی دسترسی به اطلاعات و اخبار از آنها استفاده می‌کنند و به همین دلیل برای تاثیرگذاری بر افکار عمومی به رسانه ای قابل دسترس و فراگیر تبدیل شده‌اند.

شبکه‌های مجازی اگر در مسیر درست به کار گرفته شوند نه تنها می‌توانند زمینه‌ساز همگرایی ملی شوند بلکه با نقد کاستی‌ها و ترویج اصول اخلاقی و معنوی، بستر تعالی و رشد مادی و معنوی یک کشور را فراهم کنند، با این حال اگر این رسانه ها به جای آنکه در خدمت رشد و تعالی جامعه خود باشند، در خدمت دشمنان آن جامعه قرار گیرند عامل واگرایی و عقب ماندگی فرهنگی جوامع خواهند شد.

در میان شبکه‌های اجتماعی، توییتر اگرچه در ایران دسترسی آسانی ندارد، به عنوان یک فضای نخبگانی از اهمیت بالایی برخوردار است، چراکه محتوای تولید شده توسط کاربران آن به شبکه‌های اجتماعی دیگری همچون تلگرام و اینستاگرام و حتی رسانه‌های رسمی کشور راه پیدا می‌کند و به عبارتی دیگر توییتر در ایران به یک منبع تولید محتوا تبدیل شده است.

بر اساس آمار وبسایت (satista)، جدول زیر میزان بازدید روزانه کاربران 18 تا 34 ساله از شبکه‌های اجتماعی را نشان می‌دهد. همان طور که در این جدول مشاهده می‌کنید، توییتر با میزان بازدید ۴۲ درصد رتبه ی سوم را درمیان پربازدیدترین شبکه‌ها به خود اختصاص داده است.

.

حضور افراد تاثیرگذار بر افکار عمومی مانند سیاستمداران، خبرنگاران، سلبریتی‌های ورزشی و سینمایی در توییتر، این امکان را فراهم آورده تا مردم بتوانند بدون واسطه با آنها ارتباط برقرار کنند و در مسائل و اتفاقات مختلف، واکنش‌ها و نظرات این افراد مهم را بررسی کنند. این امر سبب شده به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه  از آنها تاثیر بپذیرند؛ چرا که اکثریت مردم در رابطه با اتفاقات مختلف جامعه به تحلیل نمی‌رسند یا حداقل تحلیل‌هایشان را بروز نمی‌دهند و به کسانی که از آنها اخبار را دریافت می‌کردند یا  همان افراد تاثیرگذار بر گرایشات جامعه مراجعه می‌کنند و از آنها تاثیر می پذیرند.

اهمیت این موضوع زمانی مشخص می‌شود که برخی کانال‌های پرطرفدار تلگرامی که از توییتر تغذیه می شوند، با شناسایی دقیق تمایلات مردم در شبکه های اجتماعی، افکار، فرهنگ و عقاید مورد نظرشان را در قالب آن تمایلات به مخاطب‌های خود القا می‌کنند، بدون اینکه مخاطب متوجه این موضوع شود. چرا که این عقاید را در طولانی مدت و به وسیله ابزارهایی همچون طنز مد سرگرمی و… بیان می‌کنند و در واقع با جهت‌دهی به پیام‌هایی که منتشر می‌کنند، منجر به جهت‌دهی افکار عمومی می‌شوند.

از بین مطالبی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود مطالب طنز در بین مردم بیشترین اقبال عمومی را داراست. پس کانال‌های طنز تلگرامی بستر مناسبی محسوب می شوند تا بتوان  با استفاده از مطالب طنز، فرهنگ و اعتقادات جامعه را تغییر داد. از این رو کانال‌های طنز پرطرفداری در تلگرام فعالیت دارند که با انتشار فقط قسمتی خاص از مطالب طنز تولید شده در توییتر سعی دارند، هنجارهایی همچون روابط نامشروع، استفاده از سیگار و مشروبات الکلی، نگهداری از سگ و گربه در محیط خانه، نفی روابط خانوادگی و ترویج حس ناامیدی نسبت به کشور و نظام را عادی‌سازی کنند و در طولانی‌مدت با دست‌به‌دست کردن این مطالب در کانال‌هایی با تعداد اعضا و بازدیدهای بالا تأثیر مورد نظر خود بر جامعه هدف خود بگذارند.

در ادامه به بررسی تعدادی از این مطالب می‌پردازیم که در قالب طنز و با هدف تاثیرگذاری بر افکار عمومی که در این سبک کانال‌ها منتشر می‌شوند.

تصاویر زیر قسمتی از مطالب منتشرشده در برخی از کانال‌های تلگرامی است که سعی دارند مصرف مشروبات الکلی در ایران را امری عادی جلوه دهند و قبح این کار را در جامعه بشکنند، در صورتی که در قرآن و روایات، این عمل از گناهان کبیره شمرده شده و مورد نکوهش قرار گرفته  است. در فقه اسلامی نیز شرابخواری حرام و جرم محسوب می شود و برای شراب‌خوار، مجازاتی مانند شلاق قرار داده شده است.

این قسمت از مطالب با هدف نهی روابط فامیلی و خانوادگی در قالب طنز سعی دارد این سنت حسنه را در جامعه کمرنگ کند، در حالی که آموزه‌های ارزشمند اسلامی  بر حفظ و تقویت بنیان‌های اجتماعی و روابط خویشاوندی تأکید بسیاری دارد و ترک و بی توجهی به ارحام، در منطق و فرهنگ اسلامی یکی از زشت ترین و بزرگترین گناهان به حساب آورده است.

همانطور که مشاهده می‌کنید مطالب زیر کشور ایران را کشوری عقب افتاده معرفی می‌کند و با دست به دست شدن این  مطالب در شبکه های مجازی جوی از ناامیدی نسبت به کشور در جامعه به راه می‌افتد که آثار زیان‌باری را در روحیه افراد جامعه بجا می‌گذارد.

تقریباً می توان گفت که بیشتر شبکه‌های اجتماعی مطرح در دنیا، از سوی مؤسسات مطرح و وابسته به ایالات متحده آمریکا تأسیس و حمایت شده اند و سهم دیگر کشورها در ایجاد و توسعه جهانی شبکه های اینترنتی بسیار کم است؛ به طوری که کاربران در اقصی نقاط دنیا، رغبت کمی برای عضویت و فعالیت در شبکه های اجتماعی داخلی دارند. استقبال کاربران از این شبکه‌ها و بازدید دائمی هر یک از آنان از صفحات خود، توانسته نقش بسیار مؤثر و پررنگی در ایجاد اجتماعات، تحولات و بحران ها با اغراض صحیح یا ناصحیح ایجاد کند؛ همچنان که اطلاع‌رسانی خوب و مناسب از همین طریق نیز در جلوگیری از بروز بحران ها و حوادث بسیار تآثیرگذار بوده است.

همان‌گونه که شبکه‌های اجتماعی در ایجاد بحران ها و اجتماعات و حرکت های مردمی نقش مؤثری دارند، در جلوگیری از بحران‌ها و اطلاع‌رسانی صحیح و سریع و تبدیل ناهنجاری‌ها به یک هنجار و ایجاد فضای مثبت و سالم نیز می‌تواند مؤثر باشتد؛ البته به شرط آنکه به خوبی و درستی از آن استفاده گردد.

با توجه به تهدیدات و فرصت‌های جدی‌ای که در رابطه با شبکه‌های اجتماعی ذکر شد، برنامه‌ریزی و اقدام مناسب برای از بین بردن تهدیدات و استفاده حداکثری از فرصت‌های آن از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته دنیا هزینه‌ها و تلاش‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته و علت اصلی این هزینه و تلاش، این بوده آنها اهمیت این موضوع را به درستی درک کرده‌اند و برای اینکه مردم کشور خود را از آسیب‌های این فضا در امان دارند، به موقع اقدام کرده‌اند.

اما با وجود همه‌ی این تلاش‌ها و هزینه‌ها شاهد هستیم که در همان کشورهای توسعه‌یافته، آسیب‌های زیادی از سمت شبکه‌های اجتماعی آن جوامع وارد شده است. در کشور ما متأسفانه برنامه‌ریزی خیلی خوب و به موقعی در این زمینه وجود ندارد و در بسیاری از مواقع از آسیب‌های این فضا غافل هستیم و در مواردی هم با وجود اطلاع از آسیب‌های آن، اقدام کارساز و به موقعی صورت نمی‌گیرد و به همین دلیل در موارد متعددی شاهد بروز مشکلات جبران‌ناپذیری در کشور بودیم. موضوع تأثیرات مختلف شبکه‌های اجتماعی بر مردم و جامعه، موضوعی نیست که مسئولان کشور سهل‌انگارانه از کنار آن بگذرند و نسبت به آن بی‌تفات باشند؛ لذا لازم است که در این زمینه بیش از پیش توجه لازم صورت گیرد تا شاهد آسیب دیدن جامعه و مردم نباشیم.

• منبع خبر : باشگاه خبرنگاران جوان