محفل هفتگی هم‌افزایی فعالان فضای مجازی پاک این هفته با حضور دکتر رسول جلیلی عضو شورای عالی فضای مجازی و دکتر لطف اله سیاهکلی نماینده‌ی مجلس، بصورت مجازی  و با موضوع: نقش مجلس در خلق امتداد انقلاب اسلامی در فضای مجازی انجام شد.

در ادامه محورهای اصلی مورد بحث در این محفل و چکیده صحبت‌های میهمانان  گزارش می‌شود.

در ابتدا از دکتر سیاهکلی به عنوان نماینده مجلس پرسیده شد:
آیا مجلس یازدهم را در شرایطی می دانید که بتواند نقش خودش را برای ایفای نقش حاکمیت جمهوری اسلامی در فضای مجازی تحکیم کند؟
و آیا نمایندگان ما که به مجلس راه پیدا کرده اند علم تقویت حکمرانی جمهوری اسلامی در فضای مجازی را دارند؟

دکتر سیاهکلی با ابراز خوشبختی از اینکه این دور در مجلس نمایندگانی به مجلس آمده اند که از سطح علمی و تجربی خوبی برخوردارند، ادامه دادند که:  اما اینکه این نمایندگان در زمینه حکمرانی جمهوری اسلامی در فضای مجازی و قابلیت های فضای مجازی تخصص داشته باشند من ارزیابیی ندارم ضمن اینکه در کشور ما  فضای مجازی جدی گرفته نشده و یا در سطح یک رسانه تنزل داده شده در صورتی که فضای مجازی فضای زندگی ست، فضای خدمت رسانی ست و باید به آن توجه جدی شود و این مجلس اتفاقا این ظرفیت را دارد که ما به این مسائل بپردازیم.

 سوال بعدی که مطرح شد این بود که برای مجلس پیش رو بنظر شما مهم ترین عناوینی که مجلس باید در دستور کار قرار بدهد و به سمت ایجاد قوانین برود چه خواهد بود؟

دکتر سیاهکلی در پاسخ با اشاره به اینکه ما در فضای مجازی تقریبا قانونی نداریم، تشریح کردند: فقط دو ماده قانونی ۲۱و۲۲ در مورد جرائم رایانه ای داریم که به این شکل نمی توان فضای مجازی را اداره کرد، همانطور که در فضای واقعی قانون وجود دارد و همه در برابر قانون یکسان هستند و در این بستر به فعالیت و اشتغال مشغول هستند در فضای مجازی هم باید قانونی باشد که سرمایه گذاران و صاحبان ایده بتوانند با توجه به آن فعالیت کنند. برای این کار  انتظار بعضی نمایندگان از من راه اندازی کمیسیون فضای مجازی است و واقعا جای کمسیون فضای مجازی در مجلس خالی ست، حتی آقای تقوی که در مجلس من را دیدند گفتند که آقای سیاهکلی ما منتظریم که شما  کمیسیون فضای مجازی را راه اندازی کنید ، حتما با ایجاد کمیسیون فضای مجازی ما میتوانیم امیدوار باشیم که حکمرانی فضای مجازی را درک کنیم و برای آن چارچوب تعریف کنیم تا سرمایه گذاران بتوانند از فضایی که جمهوری اسلامی شکل داده بهره مند بشوند.

در ادامه دکتر سیاهکلی محور هایی که نیاز هست در آن‌ها قانون تصویب بشود را به این شکل توضیح دادند که :

یکی از این ها سرمایه گذاری ست ، فردی که در این فضا سرمایه گذاری میکند باید از حمایت قانون بهره مند بشود، اگر کسی دچار خسران شد در فضای مجازی یک کسی آن را حمایت کند. بخش بعدی تولید محتواست، قانون آپلود و دانلود ، قانون نسبت بین محتوای داخلی و خارجی ، سبک زندگی ، در مورد مسائل اعتقادی ، در مورد محتوا خیلی مطالب داریم، برای مثال در کشور های اروپایی قانونی داریم که هر سایتی سی درصد از محتوایش باید مربوط به کشور خودش باشد و سی درصد هم مربوط به اتحادیه روپا، اما ما در کشورمان در این زمینه قانونی نداریم که سایت ها محتوای داخل کشور را در سایتشان بارگذاری بکنند، در مورد زیرساخت ها و نرم افزار ها هم به همین شکل، حتی در کشور های اروپایی اینقدر پیشرفت کرده اند در زمینه قانون گذاری که الگوریتم ها هم باید بر پایه ی قانون باشند و برای الگوریتم ها هم قانون وجود دارد.

در بخش بعدی در مورد قوانین و قواعدی که توسط شورای عالی فضای مجازی نوشته و تصویب شده اند پرسیده شد که  مواردی که در این شورا تصویب شده است اگر چه باید طبق حکم رهبری مانند قانون به آنها نگاه شود اما از آنجا که برای مجازات افرادی که از این قوانین پیروی نمیکنند نیاز به مصوبه مجلس هست و این شورا نمی تواند جریمه ای در نظر بگیرد یا مثلا با افراد خاطی برخوردی بکنند که مصوبه های شورا صرفا در حد نوشته باقی نمانند، بنظر شما رابطه شورای عالی با مجلس چطور خواهد بود و چرا تا کنون کاری برای اجرای مصوبات این شورا نشده است؟

دکتر سیاهکلی توضیح دادند که این موارد اگر قانون بود باید اجرا میشد اینها در حکم قانون هستند اما اگر در مجلس تصویب شوند قانون بوده و الزام آور خواهند بود، من زیاد بحث مجازات را نمیکنم ، من اعتقاد دارم قانون بستر توسعه است، قانون بیشتر ایجابی است تا سلبی ما باید از فضاهای ایجابی قانون برای توسعه فضای مجازی استفاده کنیم، ما باید به گونه ای عمل کنیم که تولید کننده داخلی در حوزه محتوا تشویق بشود به میدان بیاد و سهم ما از بازار جهانی را افزایش بدهد ، هم کسبوکار خود را دنبال کند و هم اطلاعات و دانش ما را به دنیا نشان بدهد ، ما در ترافیک دنیا فقط استفاده کننده نباشیم و حجمی از تولیدات هم داشته باشیم.

و در ادامه دکتر سیاهکلی توضیح دادند که: شورای عالی بیشتر در حوزه ی برنامه ها و استراتژی ها عمل میکند اما برای قانون شدن اگر به مجلس بیاید از استحکام بیشتری برخوردار خواهد بود اگرچه که مصوبات این شورا هم مانند قانون میماند اما بنظر من بجای تقابل میشود مجلس و شورای عالی در یک تعامل سازنده قوانینی که لازم است در کشور پشتوانه داشته و قدرتمند عمل کند توسط مجلس انجام شود، ما اختلاف نظری با شورای عالی فضای مجازی نداریم و بهتر است شورای عالی فضای مجازی از ظرفیت مجلس بهره بگیرد.

در پاسخ به این پرسش که با توجه به زمان بر بودن تصویب قانون در مجلس و سرعت زیاد رخدادها در فضای مجازی ، مجلس چطور میتواند با این پدیده یعنی فضای مجازی مواجه شود، دکتر سیاهکلی توضیح دادند:

قانون های اساسی و پایه برای موضوعات در مجلس گذاشته میشوند، همه موارد نیاز به قانون ندارد بیشتر مقررات ذیل قانون هستند که ممکن است چند ماده قانونی کمک کند یکسری مقررات مورد نیاز به میدان بیایند، بله من هم قبول دارم فعایت های مجلس طولانی و زمان بر است و همین بخش باعث میشود با تعامل شورای عالی فضای مجازی و تقسیم کار بتوان مسیر را پیش برد و با تعامل است که میتوان وظایف را توزیع کرد.

دکتر رسول جلیلی در پاسخ به سوال مطرح شده درباره ی رابطه مجلس و شورای عالی فضای مجازی نظر خود را اینگونه شرح دادند که:  

مسئله همچنان باقیست ، امکان دارد تداخل کاریی بین مجلس و شورای عالی فضای مجازی بوجود بیاید اما اینقدر در این فضا خلا و کمبود وجود دارد که اگر هرکدام از این دو (مجلس و شورا) به بخشی وارد شد دیگری به آن وارد نشود و به دیگر بخش ها برسد. این تجربه ایست که سالهای گذشته پیدا شده و برای نمونه شورای عالی امنیت ملی از ابتدای انقلاب هم قوانینی را تصویب میکرده و مجلس به این موارد ورود نمیکرده، بعد از آن بین مجلس و شورای عالی انقلاب فرهنگی به این شکل تقسیم کار انجام شده و مشکلی ایجاد نشده، در مورد شورای عالی فضای مجازی با توجه به نیاز هایی که وجود دارد برای مثال از قبل از انتخابات اسفندماه جلسه ی این شورا تشکیل نشده که این نشان میدهد عظمی برای استفاده از ظرفیت این شورا وجود ندارد، حال که مجلس یازدهم با چگالی خوبی از دغدغه مندان و آشنایان با این فضا نسبت به دهه ی گذشته تشکیل شده بنظر من فرصتی استثنایی ست برای تعامل با شورا و ایجاد مفاهیمی همچون شبکه ملی اطلاعات، البته ما قائل به این موضوع هستیم که قواعد پنج ساله و البته برنامه و بودجه ی سالیانه را مجلس تعیین میکند، پول دست دولت است با اذن مجلس، بر این اساس حتما بخش مهمی از کار دست مجلس است و نظارتی که مجلس اختیارش را دارد در این حد شورای عالی فضای مجازی ندارد و اینها فرصت های قانونی و به حقی است که در دست مجلس است اما شورای عالی فضای مجازی در سطح دیگری فعالیت میکند که باید هرکدام در جای خود استفاده شوند، جایی که ما میخواهیم ریل گذاری کنیم که دولت و نهاد های عمومی فعالیت هایی را در عرصه ی حاکمیت جمهوری اسلامی در فضای مجازی انجام دهند یا کارهایی را انجام ندهند مصوبه شورای عالی تاثیر قانونی دارد اما اگر خواستیم موضوعی در رابطه با آحاد مردم مطرح شود این موضوع بسیار بهتر است که به مجلس برود، بهتر این است که از ظرفیت مجلس و شورای عالی فضای مجازی در کنار هم استفاده شود.

پاسخ سوال مجری در مورد حضور نمایندگان در پیام رسان خارجی توییتر را دکتر سیاهکلی اینگونه دادند که:

فضای مجازی فضای خدمت رسانی ست ، اگر نمایندگان به سراغ توییتر میروند بدلیل امکاناتی ست که دارد، به همین دلیل است ما میگوییم قوانین نداریم، شبکه ملی اطلاعات و بستر های داخلی مناسبی نداریم، اگر ما در داخل بستر مناسبی فراهم کنیم که نماینده به سراغ توییتر نمی رود ، فضای مجازی آنقدر روان و در دسترس است که اگر ما نتوانیم پاسخگوی نیاز جامعه باشیم به سادگی جایگزین خواهیم شد، فضای جهانی و در دسترسی است ، ما باید ملامت کنیم کسانی که امکانات مناسب را فراهم نکرده اند، ملامت کنیم دولت را که نتوانسته بودجه مناسب را به این امر تخصیص بدهد تا سرویس دهندگان بتوانند سرویس مناسب را ارائه بدهند، البته حضور مسئولین نظام در شبکه های اجتماعی خارجی اشکال داره ، فقط نمیتوانیم به آنها ایراد بگیریم باید به طرف دیگر هم بگوییم چرا فضا را آماده نکرده اید ، همانطور که در فضای اقتصاد نمی توانیم فرمانی عمل کنیم در حوزه فضای مجازی هم خیلی فرمان پذیر نیست ، باید خدمات مناسب ارائه داد در کنار آن هم قانون گذاری کرد.

دکتر جلیلی اما نظر متفاوتی در این مورد داشتند و حضور مسئولین نظام جمهوری اسلامی را در اینگونه پیام رسان ها و ابزار رسانه ای خارجی مسیری نادرست برای خدمت به مردم دانسته و در این مورد توضیح دادند که:

 با احترام به تمام مسئولین بنده شرم میدانم که یک مسئول جمهوری اسلامی در یک فضای مجازی پالایش شده حضور داشته باشد و در آنجا به مردم جواب بدهد و تعامل داشته باشد، این به مانند آن است که ما سوار بر بنز شویم برای حمایت از تولید ملی و بگوییم چون ما بنز نداریم نمیتوانیم مسئولین را محدود کنیم ، خیر اگر مردم با تولیدات داخل کار خود را پیش میبرند مسئولین هم باید به این قوانین تمکین کنند و برای نمایش همراهی با مردم از محصولات داخلی استفاده کنیم، اگر مسئولی همگام با مردم نباشد که مشکلات مردم را درک نمیکند اگر پیامرسان داخلی ضعفی هم دارد مسئولین باید در این پیام رسان ها فعالیت کنند تا اولا مردم از آنها الگو بگیرند و بعد ایراد ها توسط مسئولین دیده شود و عظمی برای برطرف کردنشان به وجود بیاید اینگونه میشود که مشکلات مختلف نرم افزار های داخلی بهتر درک شود، مطالبه ما پیش دستی مسئولین در این زمینه است که نمایندگان انقلابی باید پیشگامان این مورد باشند.

دکتر سیاهکلی در ادامه‌ی صحبت های دکتر جلیلی افزودند که : فضای مجازی تکنولوژی است که ما میتوانیم با دنیا رقابت کنیم چرا که در این فضا اندیشه برتر است که حکمرانی میکند و اندیشه برتر میتواند جایگاه خود را پیدا کند، بنابر این هم قانون و هم زیر ساخت ها باید راه بیفتند، اما در جاهایی که معادل داخلی وجود ندارد باید اجازه دهیم از محیط های خارجی استفاده شود، یعنی از ظرفیت ها استفاده کنیم و بعد برویم به سمت بومی سازی، در زمان راه افتادن وایبر به آقای تقی پور که وزیر آقای احمدی نژاد بودند گفتم که باید شبکه اجتماعیی راه بیندازیم که جایگزین نمونه های خارجی شود، اما ما نمیتوانیم شعاری عمل کنیم باید حقایق را ببینیم و عملیاتی حرف بزنیم، چرا ما توقع داریم مردم از امکانات بهره مند نشوند چون ما امکانات نداریم؟ تکلیف وزارت ICT  مشخص شده که در این حوزه باید چه فعالیتی داشته باشد و در بخش های دیگر هم باید تقسیم کار مشخص شود و با هر کسی که وظیفه اش را انجام نداد برخورد شود، شورای عالی فضای مجازی باید در نظارت ها و خواستن از بخش ها وارد شود.

دکتر جلیلی نظر خود را در مورد استفاده مسئولین از رسانه های خارجی در فضای مجازی و صحبت های دکتر سیاهکلی در این مورد اینگونه تکمیل کردند که : حرف ما بیشتر در مورد مسئولین است، مسئولین متفاوت از مردم هستند، ما نمیگوییم مردم را محدود کنیم ولی رفتار مسئولین را محدود میکنیم تا به نتایج مثبتی از محصولات داخلی برسیم، حال ما امید داریم با مجلس یازدهم بتوان هرچه سریع تر به لوایح و قوانین مورد نیاز فضای مجازی برسیم، قوانینی که بعضا پیش نویس آنها نوشته شده و مسیر راحتی تا قانون شدن دارند، بعضی از مواردی که باید در مجلس تصویب شوند شامل، داده و مسائل مربوط به حکم رانی بر داده ها هست، موضوع بعدی بحث حریم خصوصی است، بحث اهراز هویت برای تراکنش های کشور است، بحث امتداد و استمرار کرونا و جهشی در ارتقا شبکه ملی اطلاعات برای رفع نیاز های مردم است.

سوال دیگری که مطرح شد در مورد اقتصاد محتوا و بخش اقتصادی و کسب و کاری فضای مجازی بود که دکتر سیاهکلی نظر خود را در این مورد شرح دادند:

بنظر من هر کسی که محتوا تولید میکند قابل احترام است، تولید محتوا هزینه دارد و هزینه را باید پرداخت کرد، وقتی کسی محتوا تولید میکند، کسانی که کپی میکنند ، واکنش نشان میدهند و غیره باعث ایجاد درامد میشوند، ما باید سهم تولید کننده محتوا را بدهیم، تولید کننده تولید میکند سودش را بقیه میبرند، این نیاز به قانون دارد، اگر ما میخواهیم محتوا به مقدار خوبی تولید شود باید به تولید کننده محتوا بها بدهیم و او در این اقتصاد محتوا شریک شود.
قانون کپی رایت هم قانون دیگری است که باید تصویب شود تا تولید کنندگان ما احساس امنیت بکنند.

در ادامه در مورد نهاد ناظر بر محتوا و مناقشات صداوسیما و وزارت ارشاد در این باب صحبت شد که دکتر سیاهکلی پاسخ دادند :

 مناقشات به تازگی اتفاق افتادند وگرنه چندسال قبل ارشاد مسئول این موضوع بوده اما الان وزارت ارشاد برای اینکار منابع کافی نداشته و نمیتواند اینکار را انجام دهد ، نهادهایی نیاز است برای این نظارت و قانون گذاری و مجلس میتواند این مسئله را حل کند و مسئولیت ها را تقسیم کند و نظارت بر اجرای این مسئولیت ها توسط بخش را داشته باشد، رگلاتوری بخشی متمرکز نیست و قابل پخش بین نهاد های مختلف است، از وزارت ارشاد و صدا سیما تا وزارت بهداشت و بقیه نهاد ها میتوانند در این بخش سهم داشته باشند و نهاد حکومتیی باید وجود داشته باشد که این بخش ها را هماهنگ کند، که در قانون صدا سیما صوت و تصویر را به صدا سیما داده است، اگر بتوانیم قانون اساسی را اصلاح کنیم که این انحصار از صداو سیما گرفته شود وگرنه تولی گری صوت و تصویر تماما با صداوسیماست.

در پایان دکتر جلیلی با ابراز امیدواری از تعامل سازنده با مجلس برای حل مسائل نظام و مردم ، خواستار اصلاح نگاه مسئولین و مردم از نگاه به خارج، به نگاه به داخل شدند تا بتوان چرخه ی تولید و پیشرفت در کنار آرامش و امنیت مجازی مردم را در فضای مجازی ایجاد کرد.